Aktualności
41. posiedzenie Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej
W Warszawie i Treblince odbyło się w dniach 13-14 maja 2025 r. 41. posiedzenie Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej. Obradom przewodniczył prof. Dariusz Stola.
W głównej części posiedzenia w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w Warszawie 14 maja wzięła udział m.in minister kultury i dziedzictwa narodowego Hanna Wróblewska, wiceminister spraw zagranicznych Władysław Teofil Bartoszewski oraz szef gabinetu politycznego premiera Paweł Graś.
– To zaszczyt, że mogę znów stać przed państwem jako reprezentant premiera i polskiego rządu. Pragnę przywitać państwa i podziękować za pracę, trud i za wszystko, co państwo czynią dla pamięci o Zagładzie – powiedział Paweł Graś.
Minister Graś wręczył nominacje dwóm członkom MRO: kard. Grzegorzowi Rysiowi oraz Stanisławowi Krajewskiemu. Dzień wcześniej nominację z rąk wiceministra Teofila Bartoszewskiego odebrał Timothy Snyder.
Na początku posiedzenia członkowie Rady minutą ciszy uczcili pamięć zmarłego 18 lutego 2025 r. Mariana Turskiego.
Głównym tematem prezentacji dyrektora Muzeum Auschwitz dr. Piotra M. A. Cywińskiego były obchody 80. rocznicy wyzwolenia Auschwitz, które odbyły się 27 stycznia 2025 r. przed bramą śmierci byłego obozu Auschwitz II-Birkenau. Dyrektor obszernie omawiał także najważniejsze plany Muzeum na najbliższe lata.
– Rocznica była pewnym szczególnym elementem kulminacyjnym w historii Muzeum. Przygotowania angażowały zespół na wiele miesięcy. Dzięki wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego byliśmy wstanie zbudować niezwykle rozbudowaną infrastrukturę, w tym główny namiot, w którym znalazło się ok. trzech tysięcy osób, przede wszystkim 56 Ocalałych, kilkadziesiąt delegacji państwowych na najwyższym szczeblu, czy też najważniejsi donatorzy Muzeum. Obok głównego namiotu stanęło też ogromne centrum prasowe – powiedział dyrektor Cywiński.
Rocznicę relacjonowało ponad 800 dziennikarzy z całego świata, a telewizje na całym świecie korzystały z sygnału wyprodukowanego przez Telewizję Polską. Po raz pierwszy w historii Muzeum przygotowało podczas rocznicy specjalne studio telewizyjne, w którym eksperci z całego świata dyskutowali na temat współczesnego wymiaru pamięci o Auschwitz.
„Wielu z nas po raz ostatni stanęło razem w styczniu, zaledwie kilka miesięcy temu, podczas obchodów 80. rocznicy wyzwolenia Auschwitz-Birkenau, wydarzenia pełnego podniosłej pamięci i historycznej powagi. Pragnę złożyć serdeczne gratulacje Piotrowi i całemu zespołowi Państwowego Muzeum i Miejsca Pamięci Auschwitz-Birkenau za zorganizowanie tych niezwykle znaczących obchodów” - napisał w liście skierowanym do Rady przewodniczący Światowego Kongresu Żydów Ronald S. Lauder.
„Nacisk położony na Ocalałych sprawił, że było to szczególnie mocne wydarzenie. Z dumą przewodniczyłem delegacji 18 Ocalałych z Auschwitz-Birkenau i ich rodzin ze Stanów Zjednoczonych, Kanady, Izraela, Niemiec, Francji i Austrii. To był zaszczyt móc ponownie stanąć obok nich na ziemi, gdzie pamięć wymaga nie tylko refleksji, ale i działania” – dodał.
– Niezwykle ważne było to, że podczas rocznicy główne przesłania wygłosili Ocalali i nie było tam żadnych przemówień politycznych. Zostało to zauważone i znakomicie przyjęte w bardzo wielu miejscach na świecie. Szczególnym symbolem było to, że w imieniu Ocalałych wszystkich powitał członek Rady, Ocalały Marian Turski. Rocznica pokazała nam, że w trudnych dla świata chwilach pamięć odżywa i ma wielkie znaczenie. Natomiast musimy teraz podjąć refleksję, w jaki sposób mają wyglądać podobne okrągłe rocznice w przyszłości, kiedy nie będziemy mogli już obchodzić tego wydarzenia z Ocalałymi – podkreślił Piotr Cywiński.
W części prezentacji poświęconym planom Muzeum na najbliższe lata dyrektor Cywiński mówił o kluczowych aspektach funkcjonowania Muzeum.
Mówiąc o kwestiach budżetowych dyrektor podkreślił nie tylko wzrost dotacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, ale także znaczenie zewnętrznych środków finansowych dla długofalowego rozwoju Muzeum.
– Jeżeli dodamy do siebie wszystkie pozyskane przez Muzeum od 2006 r. zewnętrzne środki – bez dotacji ministerstwa oraz przychodów własnych Muzeum – to mowa tu o kwocie jednego miliarda dwustu milionów złotych. To przede wszystkim środki zebrane i wypracowane przez Fundację Auschwitz-Birkenau, a także pozyskane przez Muzeum środki od darczyńców prywatnych oraz i fundusze pochodzące z Unii Europejskiej. To pozwoliło nam na stworzenie siedziby Międzynarodowego Centrum Edukacji o Auschwitz i Holokauście, nowego Centrum Obsługi Odwiedzających, jak i zbudowania od postaw eksperckiego zespołu konserwatorskiego razem z nowoczesnymi pracowniami i laboratoriami – podkreślił Piotr Cywiński.
W sprawozdaniu dyrektor mówił także o pracy rozpoczętej przez wydanie nowego pięciotomowego „Kalendarium wydarzeń w KL Auschwitz”: – Na jej podstawie zaczęliśmy już przygotowania nowej monografii Auschwitz. Mam nadzieję, że będzie ona gotowa za dwa, dwa i pół roku. Domknie to w pewien sposób kolejny etap opisywania Auschwitz z perspektywy badań historycznych.
W ubiegłym roku Muzeum sprzedało ok. 400 tysięcy egzemplarzy różnych publikacji, które dostępne są zarówno na miejscu, jak i w księgarni internetowej księgarnia.auschwitz.org.
Dyrektor wspomniał również o udostępnionym i cały czas uzupełnianym nowym narzędziu wyszukiwania informacji o ofiarach obozu Auschwitz na stronie ofiary.auschwitz.org.
– W przyszłości będziemy chcieli także dodać to tej dostępnej dla świata bazy skany licznych dokumentów związanych z konkretnymi osobami, które deportowano do Auschwitz. Jest to projekt zaplanowany na wiele kolejnych lat. Planujemy też, we współpracy z Google, utworzenie w ciągu najbliższych lat cyfrowej bazy danych obozowych dokumentów oraz relacji w języku angielskim – dodał dyrektor Cywiński.
Mówiąc o planach wystawienniczych dyrektor mówił m.in. o kończących się pracach nad Nową Wystawą Polską oraz o pierwszej przygotowywanej części Nowej Wystawy Głównej. Obie ekspozycje powinny zostać otwarte jeszcze w tym roku. Kolejne części głównej ekspozycji otwierane będą w ciągu kilku kolejnych lat.
W planach jest również utworzenie stałej wystawy sztuki obozowej w budynku kuchni na terenie byłego obozu Auschwitz I.
– Muzeum posiada ponad cztery tysiące dzieł sztuki stworzonych albo przez więźniów w obozie, albo przez Ocalałych po wojnie. W czasach, gdzie co raz mniej nowe pokolenia mogą zadawać Ocalałym pytania o ich odczucia w obozie, sztuka może być czymś, co będzie w stanie przedstawiać różne bardzo osobiste etapy ludzkich emocji, czy obozowego odczłowieczenia. Prace te będą przeprowadzały odwiedzającego bez żadnego słowa komentarza – mówił Piotr Cywiński
Wśród rozwijanych projektów dyrektor Cywiński mówił tez o zwiedzaniu na żywo online za pomocą platformy „Auschwitz. In Front of Your Eyes”.
– Chcemy wychodzić z tym projektem nie tylko do szkół i instytucji edukacyjnych, ale też do przedstawicieli świata korporacji i firm międzynarodowych. Jesteśmy w trakcie opracowywania szczegółów zupełnie nowego programu i mamy nadzieję, że w ten sposób będziemy w stanie dotrzeć do zupełnie nowej grupy odbiorców, dla których refleksja nad moralną odpowiedzialnością osadzona na pamięci o Auschwitz może mieć duże znaczenie – powiedział Piotr Cywiński.
Dyrektor mówił także o prowadzonych przez Muzeum pracach konserwatorskich wykonywanych przede wszystkim przy historycznych budynkach murowanych na terenie byłego obozu Auschwitz II-Birkenau, które są finansowane ze środków Fundacji Auschwitz-Birkenau, a także znaczeniu otwartych niedawno specjalistycznych laboratoriów mikrobiologicznych.
W planach na przyszłość jest utworzenie w pobliżu Muzeum nowego budynku na Zbiory i Archiwa Muzeum.
– Myślimy o dwóch przestrzeniach w bezpośrednim sąsiedztwie Muzeum. Dobrze byłoby te najbardziej wrażliwe przedmioty i dokumenty przenieść z budynków historycznych do nowoczesnych przestrzeni stworzonych specjalnie w celu ich bezpiecznego przechowywania – podkreślił.
Po wysłuchaniu informacji dyrektora, Rada jednogłośnie przyjęła następującą uchwałę:
„Międzynarodowa Rada Oświęcimska przy Premierze RP z satysfakcją wysłuchała sprawozdania dyrektora Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau, dr. Piotra M.A. Cywińskiego, któremu życzy realizacji zaprezentowanych planów. Rada wyraża też wdzięczność Dyrekcji i Zespołowi Muzeum za znakomitą organizację 80. rocznicy wyzwolenia Auschwitz”.
Już po posiedzeniu MRO uchwałę skomentowali: przewodniczący Rady prof. Dariusz Stola, naczelny rabin Polski Michael Schudrich oraz Hanna Lessing, sekretarz Narodowego Funduszu Republiki Austrii dla Ofiar Narodowego Socjalizmu.
– Cieszę się z jednomyślnej uchwały Rady na temat sprawozdania i planów dyrektora Cywińskiego. Dobrze oddaje ona jednoznacznie pozytywne opinie członków Rady wyrażane w dyskusji. Byłem zwłaszcza pod wielkim wrażeniem uroczystości 27 stycznia – godnie upamiętniajacych wyzwolenie obozu i świetnie zorganizowanych. Obserwując od lat pracę działalność muzeum wiem, że na jego dyrekcji i załodze można polegać w najtrudniejszych nawet zadaniach – powiedział prof. Dariusz Stola.
– Program przedstawiony przez dr. Piotra Cywińskiego dla Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau jest po prostu "niesamowity". To program pełen wizji, wrażliwości i mądrości. Ten program zaangażuje, zainspiruje i sprowokuje do refleksji wszystkich, którzy udadzą się na pielgrzymkę do tej najgorszej fabryki śmierci na świecie – powiedział Michael Schudrich.
– Projekty rozwoju i programy Auschwitz dyrektora Piotra Cywińskiego są na prawdę znakomite. To miejsce pamięci o Shoah oraz o innych ofiarach jest naprawdę w najlepszych rękach. Wszyscy widzieliśmy to podczas dyskusji na posiedzeniu Rady – powiedziała Hannah Lessing.
Wśród poruszanych na posiedzeniu Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej tematów była też planowana inwestycja, którą w bezpośrednim sąsiedztwie byłego obozu Auschwitz I, przy byłej willi komendanta obozu, planuje nowy właściciel tego budynku spółka Counter Extremism Project Poland. Nowa inwestycja miałaby pełnić funkcję edukacyjną oraz stanowić przestrzeń do konfrontacji z zagadnieniem ekstremizmu.
W podjętej uchwale MRO negatywnie odniosła się do planowanego projektu.
„Międzynarodowa Rada Oświęcimska przy Premierze RP i Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau od lat konsekwentnie strzegą zasady zachowania maksymalnego autentyzmu zarówno Miejsca Pamięci, jak również strefy ochronnej i krajobrazu wokół byłego obozu. Dlatego Rada wyraża zaniepokojenie informacjami o zamierzeniach budowy na terenie Muzeum i w jego strefie ochronnej nowych obiektów dla The Auschwitz Research Center on Hate, Extremism, and Radicalization. Przypominamy, że teren ogrodów dawnej willi Hoessa podlega wyjątkowej ochronie, która ma między innymi zapobiec niekoniecznym ingerencjom w historyczną materię tego miejsca. Rada sprzeciwia się wszelkim nowym inwestycjom, niezależnie od najlepszych nawet intencji ich pomysłodawców, które miałyby powstać w prawnie obowiązującej strefie ochronnej Miejsca Pamięci”.
Podczas posiedzenia w Warszawie członkowie MRO wysłuchali też informacji dotyczącej Miejsca Pamięci w Treblince. Dzień wcześniej członkowie Rady odwiedzili teren byłego obozu, gdzie powstaje nowy muzealny budynek, w którym w przyszłości znajdzie się m.in. wystawa historyczna, a także przestrzeń do prezentacji rzeźb autorstwa Ocalałego z Treblinki Samuela Willenberga.
