Nagroda „Światło Pamięci”
Światło Pamięci, to nagroda ustanowiona i przyznawana przez dyrektora Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau za wybitny wkład w edukację o Auschwitz i Zagładzie. Jest ona uhonorowaniem osób zajmujących się podtrzymywaniem i przekazywaniem pamięci o byłym niemieckim nazistowskim obozie koncentracyjnym i zagłady Auschwitz.
Pierwszym laureatem nagrody został prof. Bartoszewski, który uhonorowany został podczas uroczystego jubileuszu swoich 90. urodzin. W uroczystości w salach warszawskiego Zamku Królewskiego uczestniczyli m.in. prezydent RP Bronisław Komorowski, premier Donald Tusk, marszałkowie Sejmu i Senatu, a także wiele osobistości świata kultury i nauki.
Kolejnym laureatem nagrody „Światło Pamięci” została Krystyna Oleksy, odchodząca na emeryturę wicedyrektor Muzeum Auschwitz-Birkenau ds. Edukacji i szefowa Międzynarodowego Centrum Edukacji o Auschwitz i Holokauście. Statuetkę wręczono podczas uroczystego pożegnania wieńczącego 37 lat jej pracy w Miejscu Pamięci.
13 czerwca 2013 r. w bloku 27 na terenie Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau 13 czerwca otwarto nową wystawę narodową pt. „Szoa”. W uroczystości wzięli udział m.in. premier Izraela Beniamin Netanyahu oraz polski minister kultury i dziedzictwa narodowego Bogdan Zdrojewski. Ekspozycja przygotowana została przez Instytut Yad Vashem w Jerozolimie. Podczas uroczystej inauguracji wystawy dyrektor Instytutu Avner Shalev został uhonorowany „Światłem Pamięci”.
14 maja 2017 r. w Izieu, podczas konferencji poświęconej 30. rocznicy procesu szefa lyońskiego Gestapo Klausa Barbie, dyrektor Piotr M. A. Cywiński wręczył „Światło Pamięci” Serge’owi Klarsfeldowi – historykowi i adwokatowi, który jest jednym z największych filarów pamięci o żydowskich ofiarach z Francji. Jako wnikliwy badacz stworzył i wydał monumentalną listę ok. jedenastu tysięcy żydowskich dzieci, które zostały deportowane do niemieckich nazistowskich obozów śmierci. Przez wiele lat tropił morderców, którzy ukrywali się w Europie, Afryce lub Ameryce Południowej. Jest także autorem lub współautorem wielu książek, wystaw i wydarzeń edukacyjnych.
W marcu 2019 r. „Światłem Pamięci” uhonorowana została Sara J. Bloomfield, dyrektor Muzeum Holokaustu w Waszyngtonie. Wyróżnienie wręczył jej w Waszyngtonie dyrektor Muzeum Auschwitz dr Piotr M. A. Cywiński. W ceremonii wziął udział ambasador RP w Stanach Zjednoczonych Piotr Wilczek.
14 czerwca 2021 r. podczas otwarcia wystawy "Auschwitz. Nie tak dawno, nie tak daleko" w Union Statioin Kansas City "Światło Pamięci" otrzymał Luis Ferreiro, dyrektor firmy Musealia, która wraz z Muzeum Auschwitz stworzyła tę największą w historii podróżującą wystawę poświęconą historii obozu Auschwitz.
2 sierpnia 2024 r. podczas obchodów Dnia Pamięci o Zagładzie Sinti i Romów, dyrektor Piotr Cywiński wręczył Romaniemu Rose „Światło Pamięci”, najwyższą nagrodę Miejsca Pamięci, która przyznawana jest osobom najpełniej zasłużonym dla edukacji o Auschwitz i o Zagładzie.
12 września 2024 r. dr Piotr Setkiewicz, kierownik Centrum Badań Muzeum Auschwitz, został uhonorowany „Światłem Pamięci” – najwyższą nagrodą Miejsca Pamięci Auschwitz. W Wyróżnienie wręczył mu dyrektor Muzeum Auschwitz dr Piotr M. A. Cywiński. Dr Setkiewicz jest m.in. współautorem scenariusza Nowej Wystawy Glównej Muzeum, a także autorem scenariusza Nowej Wystawy Polskiej. Jako główny ekspert Muzeum brał udział w tworzeniu scenariusza wystawy „Auschwitz. Nie tak dawno. Nie tak daleko”.
Dotychczasowe uroczystości wręczania nagrody „Światło Pamięci”:
• Światło Pamięci na 90. urodziny prof. Bartoszewskiego
• Światło Pamięci i podziękowania dla Krystyny Oleksy za lata pracy
• Światło Pamięci dla Avnera Shaleva podczas otwarcia wystawy „Szoa” w bloku 27
• Światło Pamięci dla Serge'a Klarsfelda
• Światło Pamięci dla Sary J. Bloomfield, dyrektor Muzeum Holokaustu w Waszyngtonie
• Światło Pamięci dla Luisa Ferreiro
• Światło Pamięci dla Romaniego Rose, przewodniczącego Centralnej Rady Niemieckich Sinti i Romów
• Światło Pamięci dla dr. Piotra Setkiewicza – kierownika Centrum Badań Muzeum
• Światło Pamięci dla prof. Michaela Berenbauma
Władysław Bartoszewski
90. urodziny prof. Władysława Bartoszewskiego. Na zamku Królewskim w Warszawie odbyła się specjalna uroczystość na cześć jubilata. Foto: Bartłomiej Zborowski/PAP Władysław Bartoszewski urodził się w 19 lutego 1922 r. w Warszawie. Jest niezłomnym orędownikiem dialogu polsko-niemieckiego i polsko-żydowskiego. Pełni funkcję przewodniczącego Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej przy premierze RP oraz Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Fundator powstałej w 2009 r. Fundacji Auschwitz-Birkenau.
Od września 1940 do kwietnia 1941 r. był więźniem KL Auschwitz (numer obozowy 4427). W 1942 r. był współzałożycielem Rady Pomocy Żydom „Żegota”. W latach 1942-1944 uczestniczył w konspiracyjnej organizacji katolickiej Front Odrodzenia Polski (FOP). W latach 1942-1945 pracował w Wydziale Informacji Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej Armii Krajowej (AK) a w latach 1943-1944 równocześnie w Departamencie Spraw Wewnętrznych Delegatury Rządu RP na Kraj (Komórka Więzienna i Referat Żydowski). Uczestniczył w Powstaniu Warszawskim jako żołnierz AK. Po wojnie należał do Polskiego Stronnictwa Ludowego (PSL) i był współredaktorem Gazety Ludowej. Dwukrotnie, w latach 1946-48 i 1949-1954 był przetrzymywany w komunistycznych więzieniach, a w 1955 r. uznano go za niesłusznie represjonowanego.
W latach 1972-1983 pełnił funkcję sekretarza generalnego Polskiego PEN Klubu. W latach 1978 - 1981 był członkiem konspiracyjnego Polskiego Porozumienia Niepodległościowego. W 1980 był współzałożycielem Komitetu Obrony Więzionych za Przekonania działającego przy Komisji Krajowej NSZZ Solidarność. Od 13 grudnia 1981 r. do 28 kwietnia 1982 r. był internowany w ośrodku internowania w Jaworzu.
Od 1973 do 1985 wykładał historię na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Wykładał także m.in. na uniwersytetach w Monachium, gdzie w latach 1983–1984 i 1986–1988 był profesorem wizytującym w Instytucie Nauk Politycznych Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Ludwiga Maximiliana, a także w Eichstaett i Augsburgu. Napisał ponad 40 książek, jest autorem ponad 1500 opracowań i artykułów naukowych, głównie na temat okupacji hitlerowskiej, zagłady Żydów, stosunków polsko-niemieckich i polsko-żydowskich oraz roli intelektualistów w polityce.
Od września 1990 do lutego 1995 r. pełnił funkcję ambasadora Rzeczypospolitej Polskiej w Austrii, a od 6 marca do 22 grudnia 1995 r. ministra spraw zagranicznych. Od 1997 r. do końca kadencji w 2001 r. był senatorem Rzeczypospolitej Polskiej. 1 lipca 2000 r. został ponownie mianowany ministrem spraw zagranicznych, funkcję tą pełnił do końca rządów Jerzego Buzka. Obecnie jest Sekretarzem Stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, Pełnomocnikiem ds. Dialogu Międzynarodowego.
Otrzymał wiele prestiżowych nagród i wyróżnień, w tym najwyższe polskie odznaczenie państwowe, Order Orła Białego. W 2011 r. został powołany przez prezydenta RP Bronisława Komorowskiego w skład Kapituły Orderu Orła Białego. Pełni funkcję Kanclerza Orderu. Wyróżniono go także Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (nadanym przez prezydenta RP na uchodźstwie), francuskim Krzyżem Komandorskim Orderu Legii Honorowej, watykańskim Orderem Świętego Grzegorza Wielkiego, Wielkim Krzyżem Zasługi Orderu Republiki Federalnej Niemiec oraz Austriackim Krzyżem Honorowym w Nauce i Sztuce I klasy.
Posiada tytuł doktora honoris causa filozofii i nauk humanistycznych czterech uniwersytetów: w Warszawie, Wrocławiu, Marburgu oraz Uniwersytetu Żydowskiego w Baltimore. Jest honorowym obywatelem kilku polskich miast, jak również honorowym obywatelem państwa Izrael. Był jednym z pierwszych Polaków, który otrzymał tytuł „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”.
Krystyna Oleksy
Absolwentka filologii polskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie oraz podyplomowego Studium Muzeologicznego. Z Państwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau związana zawodowo przez 37 lat. Początkowo pracowała w dziale naukowo-oświatowym, później w wydawnictwie. Od 1990 r. wicedyrektor Muzeum. Inicjatorka utworzenia w Muzeum Międzynarodowego Centrum Edukacji o Auschwitz i Holokauście (MCEAH), którym kieruje od momentu jego powstania w 2005 r. Zastępca dyrektora Muzeum ds. edukacji.
Inicjatorka nawiązania stałej współpracy z Instytutem Yad Vashem w Jerozolimie w zakresie szkolenia nauczycieli i edukatorów polskich w Izraelu i izraelskich w Polsce. W wymianie wzięło dotąd udział około tysiąca nauczycieli i przewodników.
Współautorka scenariusza wystawy stałej w budynku centralnej łaźni obozowej w Birkenau, przedstawiającej świat europejskich Żydów przed Holocaustem, oraz współautorka albumu Zanim odeszli... Fotografie odnalezione w Auschwitz, będącego katalogiem tej wystawy.
Członek międzynarodowej rady naukowej Instytutu Fritza Bauera we Frankfurcie nad Menem, Międzynarodowej Rady Miejsca Pamięci Topografia Terroru w Berlinie, Międzynarodowej Komisji Ekspertów Miejsca Pamięci Bergen-Belsen oraz Muzeum w Żabikowie.
Avner Shalev
Urodził się w Jerozolimie w 1939 r. W 1964 r. uzyskał dyplom z historii współczesnej Bliskiego Wschodu i z geografii. W 1969 r. ukończył College dowodzenia i sztabu Izraelskich Sił Obronnych, a w 1980 r. IDF National Security College (College Bezpieczeństwa Narodowego sztabu Izraelskich Sił Obronnych — ISO). Jest dyrektorem generalnym jerozolimskiego Instytutu Pamięci Yad Vashem.
W latach 1956-1967 służył jako żołnierz i oficer w piechocie Izraelskich Sił Obronnych. Walczył na froncie egipskim podczas wojny sześciodniowej, podczas której został ranny. W latach 1956-1980 służył w Izraelskich Siłach Obronnych, gdzie dosłużył się rangi generała brygady. Po uzyskaniu rangi kapitana komandosów, pełnił szereg wysokich funkcji w wojsku. W latach 1969-1972 był Szefem Wydziału Informacji i Szkolenia Sztabu Generalnego oraz oficerem-wykładowcą w szkole oficerskiej. W latach 1972-1974 był osobistym asystentem i Szefem Biura Szefa Sztabu Davida Elazara w czasie wojny Yom Kippur i powojennych negocjacji. W latach 1974-1977 pełnił funkcję Zastępcy Głównego Oficera Oświatowego, redaktorem naczelnym rozgłośni radiowej Izraelskich Sił Obronnych oraz tygodnika ISO.
Od 1977 r. do 1979 r. był Głównym Oficerem Oświatowym i Szefem Korpusu Oświatowego. W latach 1979-1980 był starszym wykładowcą w College'u Bezpieczeństwa Narodowego ISO, a w latach 1980-1988 pełnił funkcję dyrektora Wydziału Kultury i Sztuki w Ministerstwie Edukacji i Kultury. Od 1988 r. do 1992 r. był Dyrektorem Generalnym Wydziału Kultury w Ministerstwie Oświaty i Kultury oraz Przewodniczącym Narodowego Komitetu Kultury i Sztuki. Do zakresu jego obowiązków należało promowanie, wspieranie i monitorowanie finansowania działalności kulturalnej i artystycznej w Izraelu i kierowanie krajową polityką kulturalną. Jest autorem dwóch publikacji: Charakterystyka Izraelskich Sił Obronnych oraz ISO i jej siły. Żonaty, ma czworo dzieci.
Serge Klarsfeld
Historyk, adwokat, ur. w 1935 roku w Bukareszcie – jako dziecko przetrwał Zagładę we Francji, jego ojciec został zamordowany w Auschwitz. Po wojnie stał się jednym z największych filarów pamięci o żydowskich ofiarach z Francji. Jako wnikliwy badacz stworzył i wydał monumentalną listę ok. jedenastu tysięcy żydowskich dzieci, które zostały deportowane do niemieckich nazistowskich obozów śmierci. Przez wiele lat tropił morderców, którzy ukrywali się w Europie, Afryce lub Ameryce Południowej. Między innymi odnalazł gestapowca Klausa Barbie i doprowadził do jego ekstradycji z Boliwii i osądzenia we Francji. Serge Klarsfeld jest także autorem lub współautorem wielu książek, wystaw i wydarzeń edukacyjnych. Jest prezesem Stowarzyszenia Synów i Córek Francuskich Deportowanych, wiceprezesem Fondation pour la Mémoire de la Shoah a także członkiem Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej i Rady Fundacji Auschwitz-Birkenau.
Sara J. Bloomfield
Sara J. Bloomfield jest dyrektorem United States Holocaust Memorial Museum od 1999 r. W ramach globalnej rozbudowy tej instytucji stworzyła w jego strukturze m.in. Institute for Holocaust Documentation, the Levine Institute for Holocaust Education, the Jack, Hoseph and Morton Mandel Center for Advance Holocaust Studies oraz the Simon-Skjodt Center for the Prevention of Genocide.
Jako dyrektor USHMM Sara Bloomfield odebrała ważną rolę w wielu międzynarodowych negocjacjach. W 2007 r. wysiłki Muzeum doprowadziły do otwarcia największego zamkniętego archiwum dokumentów z czasów Holokaustu –International Tracing Service w Bad Arolsen w Niemczech. Na 10. rocznicę utworzenia Muzeum udało jej się uzyskać pierwsze wypożyczenie oryginalnych zapisków Anny Frank, w tym fragmentu jej dziennika. Podczas wojny na Bałkanach w latach 90. We współpracy z dyplomacją amerykańską, urzędnikami chorwackimi i serbskimi oraz przedstawicielami serbskiego Kościoła Prawosławnego w Ameryce, wynegocjowała porozumienie w sprawie ratowania zagrożonych dokumentów i artefaktów związanych z Holokaustem w Chorwacji.
Sara Bloomfield zasiadała w Międzynarodowej Radzie Oświęcimskiej, była także członkiem zarządu Międzynarodowej Rady Muzeum/USA (ICOM/USA). Doradzała wielu muzeom na całym świecie, które zajmują się trudnymi rozdziałami historii. W 2010 r. z rąk Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego otrzymała Krzyż Oficerski Orderu Zasługi Rzeczypospolitej.
Luis Ferreiro
Luis Ferreiro Aguirre urodził się w San Sebastián w Hiszpanii w 1982 roku. Jest dyrektorem firmy Musealia, która zajmuje się tworzeniem i zarządzaniem wystawami objazdowymi, które edukują, podnoszą świadomość i inspirują odwiedzających.
W 2009 r. zainicjował projekt stworzenia wystawy o niemieckim nazistowskim obozie koncentracyjnym i zagłady Auschwitz, jego historii oraz współczesnym znaczeniu. Ekspozycja „Auschwitz. Nie tak dawno. Nie tak daleko” - największa w historii podróżująca wystawa poświęcona tej tematyce - powstała wspólnie z Państwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau. To wielkie przedsięwzięcie wystawiennicze jest również jednym z największych programów edukacyjnych poświęconych historii Auschwitz w ostatnich dekadach.
Wystawa przedstawia kolejne etapy rozwoju nazistowskiej ideologii i opisuje transformację Oświęcimia, zwykłego polskiego miasta, w którym nazistowskie Niemcy w czasie okupacji stworzyli największy obóz koncentracyjny i ośrodek zagłady. Na wystawie zobaczyć można kilkaset przedmiotów pochodzących ze Zbiorów Miejsca Pamięci Auschwitz.
Romani Rose
Romani Rose urodził się w 1946 r. w Heidelbergu. Jest główną postacią uczestniczącą w ruchu praw obywatelskich Sinti i Romów.
Jako członek rodziny niemieckich Sinti, która w okresie nazizmu straciła w obozach koncentracyjnych i zagłady 13 członków (w Auschwitz został zamordowany m.in. jego dziadek), Romani Rose już od lat 70 angażuje się politycznie w sprawy mniejszości o uznanie i materialne odszkodowanie za doznane krzywdy.
Do znaczących sukcesów zaliczyć można uznanie niemieckich Sinti i Romów jako narodowej mniejszości stosownie do „Umowy Ramowej o Ochronie Mniejszości Narodowych” Rady Europejskiej (Rahmenuebereinkommen zum Schutz nationaler Minderheiten).
Od 1982 r. Romani Rose pełni funkcję Przewodniczącego Centralnej Rady Niemieckich Sinti i Romów, a od 1991 r. kieruje Dokumentacyjno Kulturowym Centrum Niemieckich Sinti i Romów – znaną europejska instytucją, w której prezentowana jest pierwsza stała wystawa o zagładzie Sinti i Romów. Wraz z innymi przedstawicielami mniejszości ze Stanów Zjednoczonych, Meksyku, Argentyny, Japonii, Indii, Sri Lanki, Francji i Holandii Romani Rose jest członkiem kolegium dyrektorów Międzynarodowego Ruchu Przeciwko Dyskryminacji i Rasizmowi (Internationale Bewegung gegen Diskriminierung und Rassismus – IMAR), założonego w Tokio w 1988 roku W marcu 2006 decyzją polskiego rządu Romani Rose został powołany na członka Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej.
Romani Rose jest autorem, a także wydawcą wielu książek, między innymi Buergerrechte fuer Sinti und Roma. Das Buch zum Rassismus in Deutschland (1987) oraz Den Rauch hatten wir taeglich vor Augen. Der nationalsozialistische Voelkermord an den Sinti und Roma (1999), a także wydanego w trzech językach katalogu stałej wystawy o nazistowskim ludobójstwie popełnionym na Sinti i Romach prezentowanej w Państwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau (2003). Poza tym Romani Rose pisał liczne rozprawy oraz artykuły przeznaczone do publikacji OBWE oraz Komitetu ONZ przeciwko rasizmowi. Jest także współreżyserem filmu dokumentalnego Auf Wiedersehen im Himmel, który w 1994 roku miał premierę w telewizji ARD.
Piotr Setkiewicz
Dr Piotr Setkiewicz związany jest z Muzeum Auschwitz od 1988 r. Studia historyczne ukończył na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, a w 1999 roku na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach obronił pracę doktorską pt. IG Farben - Werk Auschwitz 1941–1945.
Pracę w Muzeum rozpoczął w Dziale Naukowym. W latach 2001-2007 był kierownikiem Archiwum. W 2008 r. został kierownikiem Działu Naukowego, przemianowanego w 2014 roku na Centrum Badań. Głównymi polami jego badań są kwestie związane z zatrudnieniem więźniów w niemieckim przemyśle i historia podobozów Auschwitz.
Autor kilkudziesięciu artykułów dotyczących historii Auschwitz oraz kilkunastu publikacji. Są to m.in. „Z dziejów obozów IG Farben Werk Auschwitz 1941-1945”, „Życie prywatne esesmanów w Auschwitz”, czy „Nie poczuwam się do żadnej winy… Zeznania esesmanów z załogi KL Auschwitz w procesie przed Najwyższym trybunałem Narodowym w Krakowie.” Dr Piotr Setkiewicz jest też współautorem nowych opracowań analizujących początki obozów Auschwitz, Birkenau, początków Zagłady oraz rozbudowy obozu w świetle materiałów źródłowych. Kierował również pracami zespołu historyków Muzeum nad nowym „Kalendarzem wydarzeń w KL Auschwitz”.
Dr Piotr Setkiewicz jest także współautorem scenariusza Nowej Wystawy Glównej Muzeum, a także autorem scenariusza Nowej Wystawy Polskiej. Jako główny ekspert Muzeum brał udział w tworzeniu scenariusza wystawy „Auschwitz. Nie tak dawno. Nie tak daleko” podróżującej po wielu miejscach świata i przygotowanej wspólnie z firmą Musealia.
Jest on także autorem wielu lekcji internetowych Muzeum, a także jednym z ekspertów podcastu „O Auschwitz”.
Michael Berenbaum
Dyrektor Instytutu Sigi Ziering, profesor Studiów Żydowskich na Amerykańskim Uniwersytecie Żydowskim (American Jewish University), wykładowca Przywództwa Społeczności Żydowskiej (Jewish Community Leadership). Był także redaktorem wykonawczym drugiego wydania Encyclopaedia Judaica. Był dyrektorem projektu nadzorującym tworzenie Muzeum Holokaustu w Stanach Zjednoczonych (United States Holocaust Memorial Museum). Następnie pełnił funkcję prezesa i dyrektora generalnego Fundacji Historii Wizualnej Ocalałych z Shoah (Survivors of the Shoah Visual History Foundation). Jeden z kuratorów podróżującej po świecie wystawy "Auschwitz. Nie tak dawno. Nie tak daleko" przygotowanej przez Musealia i Muzeum Auschwitz.