Auschwitz II-Birkenau
Obóz Birkenau był największym z ponad 40 obozów i podobozów wchodzących w skład kompleksu obozów Auschwitz. W czasie 3 lat istnienia pełnił on szereg funkcji: zaczęto go budować w październiku 1941 r. jako obóz dla około 125 000 jeńców wojennych, uruchomiono w marcu 1942 r. jako filię KL Auschwitz, przy czym pełnił równocześnie funkcję ośrodka zagłady Żydów. W ostatniej fazie istnienia, od 1944 r. stał się również miejscem koncentracji więźniów przed przeniesieniem ich do pracy dla niemieckiego przemysłu w głębi Trzeciej Rzeszy.
W obozie tym zginęła większość, przypuszczalnie około 90% ofiar KL Auschwitz, a zatem około 1 mln ludzi; w zdecydowanej większości (ponad 90%) byli to Żydzi. Ponadto w obozie tym zginęła znaczna część z około 70 000 Polaków zmarłych i zabitych w kompleksie obozów Auschwitz, około 20 000 Cyganów, oprócz nich jeńcy radzieccy i więźniowie innych narodowości.
>>>LEKCJA ON-LINE. AUSCHWITZ — OBÓZ KONCENTRACYJNY I ZAGŁADY<<<
Pierwsza wzmianka o zamiarze założenia obozu w Brzezince (Birkenau) wsi położonej w sąsiedztwie obozu koncentracyjnego Auschwitz związana jest z pierwszą wizytacją obozu Auschwitz przeprowadzoną przez Heinricha Himmlera w dniu 1 marca 1941 r. Jak zanotował w swojej autobiografii były komendant obozu Auschwitz, Rudolf Höss, w czasie tej wizytacji Himmler wydał szereg dyspozycji odnośnie rozbudowy istniejącego już obozu i zatrudnienia więźniów. Wśród nowo planowanych obiektów, które Himmler wymienił wówczas, znalazł się „obóz dla 100 000 jeńców wojennych”. Nie istnieją jednak dokumenty z tamtego okresu, które potwierdzałyby taką wersję wydarzeń.
Pierwsze projekty i plany obozu z jesieni 1941 r. przewidywały początkowo umieszczenie w obozie 100-125 000 ludzi. W 1942 roku koncepcja ta uległa kilkakrotnie zmianie – przyjęto mianowicie, że obóz ten będzie ostatecznie mieścił dwukrotnie więcej, bo 200 000 osób. Według tych planów obóz miał się dzielić na cztery części zwane odcinkami budowlanymi (Bauabschnitte), oznaczonymi kolejnymi cyframi rzymskimi: pierwszy odcinek budowlany miał mieścić 20 000 ludzi a pozostałe trzy odcinki po 60 000 ludzi. Cały obóz miał zajmować powierzchnię 175 hektarów.
W 1941 r. postanowiono, a w następnym roku uruchomiono w Brzezince, w sąsiedztwie budowanego obozu, urządzenia masowej zagłady – komory gazowe przeznaczone do masowego zabijania Żydów przywożonych do Brzezinki w ramach realizowanej przez władze Trzeciej Rzeszy całkowitej zagłady Żydów w Europie.