Aktualności
„Odebrane dzieciństwo. Dzieci wyzwolone w Auschwitz” - nowa publikacja Muzeum Auschwitz
„Odebrane dzieciństwo. Dzieci wyzwolone w Auschwitz” to tytuł nowej publikacji Muzeum Auschwitz. Jej autorką jest Helena Kubica. Książka poświęcona jest losom najmłodszych więźniów obozu, 750 dzieciom i nieletnim, którzy znajdowali się w obozach Auschwitz I i Auschwitz II-Birkenau w momencie wkroczenia tam wojsk sowieckich 27 stycznia 1945 roku.
„Spośród setek tysięcy dzieci deportowanych do Auschwitz niewielu dane było przeżyć i jedynie kilkaset z nich doczekało wyzwolenia. Dzieci, które ocalały, wyniosły z obozu straszliwy
bagaż: zrujnowane zdrowie, często utratę zdolności do nauki, pracy czy nawet zdolność do normalnego funkcjonowania w społeczeństwie” – napisała we wstępie autorka Helena Kubica, historyk Centrum Badań Muzeum, dziś już na emeryturze. Książka jest efektem jej wieloletnich badań archiwalnych, ale również rozmów i wymiany korespondencji tak z byłymi więźniami, jak i ich rodzinami.
Przedmowę napisał Oleg Mandić (nr obozowy 189 488), chorwackie dziecko deportowane do Auschwitz w wieku 11 lat, który wraz ze swoją mamą i babcią został uwieczniony przez sowiecką ekipę filmową na tzw. kronice wyzwolenia. „Wreszcie nadeszła ta noc, z 26 na 27 stycznia 1945 roku, gdy obudził mnie szmer. Pośrodku naszego baraku stał żołnierz Armii Czerwonej. Panował półmrok. Kobiety otoczyły żołnierza, zaczęły go przytulać, całować, poklepywać po ramionach i wszystkie płakały. Chciałem go dotknąć i ja. Nigdy nie udało mi się przywołać w pamięci jego twarzy, ale postać żołnierza, który ponownie zapalił światło mojego życia, odcisnęła się na zawsze w moich wspomnieniach” – napisał.
Książka podzielona została na siedem części. Pierwsza to rys historyczny przedstawiający: historię deportacji do Auschwitz dzieci różnych narodowości, chaotyczne decyzje podejmowane przez esesmanów w stosunku do dzieci w okresie ewakuacji więźniów, sytuację w obozie tuż przed wyzwoleniem, w jego trakcie i w pierwszych tygodniach po wyzwoleniu, gdy na ratunek ocalonym pospieszyli mieszkańcy Oświęcimia i okolic oraz personel lekarsko-pielęgniarski Polskiego Czerwonego Krzyża. Autorka opisuje również trudne powroty do życia na wolności ocalonych dzieci, ich dramaty z powodu utraty wszystkich bliskich oraz małe radości tych, które zdołały odnaleźć przynajmniej jedno z rodziców lub rodzeństwo. Wiele osieroconych dzieci zostało adoptowanych i później przez lata szukało swoich korzeni, wiele musiało dorastać w sanatoriach lub domach dziecka.
Część drugą stanowią wykazy nazwiskowe wyzwolonych dzieci – 509 Żydów, 156 Polaków oraz 79 obywateli byłego ZSRR – podzielone także według obywatelstwa (dzieci z: Polski, Węgier, Czechosłowacji, ZSRR, Francji, Holandii, Jugosławii, Włoch, Niemiec, Austrii, Grecji i Belgii). „Ogromną trudność stanowiła niekompletność dokumentacji archiwalnej.” – zaznaczyła Helena Kubica, dodając: „Niekiedy jedynym śladem poświadczającym obecność dzieci na terenie wyzwolonego obozu były mało czytelne, odręczne spisy wyzwolonych, czy niewyraźne, niemożliwe do odczytania w sposób jednoznaczny lub zatarte przez czas numery wytatuowane urodzonym w obozie dzieciom na rączkach czy nóżkach.” Wykazy obejmują nazwiska 521 dzieci do 15 roku życia i 229 w wieku 15-18 lat.
Na najobszerniejszy rozdział książki złożyły się biogramy 56 wyzwolonych dzieci i młodocianych. „Oczywiście zredagowanie biogramu było możliwe tylko w przypadku ustalenia losów danej
osoby. W wielu przypadkach dane o dzieciach, które doczekały wyzwolenia w Auschwitz, są niepełne, a dalsze ich losy po wyzwoleniu są nam nieznane” – podkreśliła autorka. Po biogramach uratowanych przedstawione zostały sylwetki czworga osób niosących ratunek najmłodszym ofiarom Auschwitz w pierwszych miesiącach po wyzwoleniu. Są to przede wszystkim osoby, które zajęły się leczeniem chorych i osłabionych dzieci.
Dwie ostatnie części publikacji to bogaty materiał ilustracyjny (fotografie i dokumenty) pozyskany z archiwów, ale również ze zbiorów prywatnych oraz wybór relacji i wspomnień na temat dzieci w Auschwitz podczas ewakuacji oraz w trakcie i po wyzwoleniu.
Książka dostępna jest w Miejscu Pamięci, a także w księgarni internetowej Muzeum.
