Aktualności
Nowe wydanie poruszających listów młodego więźnia Auschwitz
Nakładem Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau ukazało się drugie, poprawione i uzupełnione wydanie Listów z Auschwitz Janusza Pogonowskiego, zamordowanego w wieku 21 lat przez niemieckich nazistów w Auschwitz.
Pogonowski został aresztowany przez Niemców w maju 1940 r. w Krakowie, w czasie łapanki na ul. Szpitalnej. Miesiąc później, bez postawienia mu jakichkolwiek zarzutów, niespełna 18-letni chłopak został wywieziony do Auschwitz w pierwszym transporcie do obozu.
Listy obejmują osiem grypsów, wysłanych przez autora do rodziny w latach 1942-1943. Dzieli się on w nich z najbliższymi wiadomościami z obozu oraz refleksją nad światem, w jakim się znalazł w wyniku wojny.
Napisane prostym i przejmującym językiem grypsy są wyrazem tęsknoty, odczuwanej przez Janusza za wolnym światem, i pragnienia, by pomimo wszystko zachować ludzką godność. „Można tu żyć nawet [...] i dobrze, lecz trzeba drugim życie zabierać, stać się katem rodzonych braci, ojców [...]. Na to jednak nie pozwala honor Polaka”, zauważył autor w liście z 1942 r.
Jako członek pracującego poza obozem komanda mierników młody Pogonowski wraz z innymi więźniami nawiązał kontakt z polską, cywilną ludnością z okolic Oświęcimia. Za pośrednictwem łączniczek przemycali oni do obozu żywność i lekarstwa. Wtedy też Janusz zakochał się w jednej z nich, o czym wspomniał niespełna na rok przed śmierci.
19 maja 1943 r. funkcjonariusze SS z oddziału politycznego, w wyniku donosu jednego ze szpicli, aresztowali pochodzącą z pobliskich Brzeszcz łączniczkę Helenę Płotnicką. Z obawy, że w czasie tortur poda ona ich nazwiska, w czasie pracy poza obozem uciekło trzech więźniów-mierników, po uśpieniu nadzorującego ich Niemca mieszaniną alkoholu ze środkiem nasennym.
W odwecie esesmani osadzili w areszcie obozowym więźniów z komanda mierników. Po długotrwałym śledztwie w czerwcu 1943 r. rozstrzelano pierwszą grupę 13 więźniów. Niecały miesiąc potem, 19 lipca 1943 r., powieszono następnych 12 więźniów, wśród nich Janusza Pogonowskiego, w trakcie największej publicznej egzekucji w historii Auschwitz.
Książce, oprócz fotografii, towarzyszy zbiór archiwalnych dokumentów oraz zarys historii obozu koncentracyjnego Auschwitz.
