Aktualności
„Lagerkapelle” — czasowa wystawa poświęcona orkiestrom obozowym
Wystawę poświęconą orkiestrom funkcjonującym w niemieckim nazistowskim obozie koncentracyjnym i zagłady Auschwitz można oglądać w Miejscu Pamięci do 21 czerwca.
Ekspozycję otwarto podczas sesji edukacyjnej „Drogi mojego życia” poświęconej wspomnieniom byłej więźniarki Auschwitz Heleny Dunicz Niwińskiej, która była skrzypaczką orkiestry kobiecej w obozie Auschwitz II-Birkenau. Muzeum opublikowało właśnie jej książkę pt. „Drogi mojego życia. Wspomnienia skrzypaczki z Birkenau”, która jest barwnym i jednocześnie tragicznym opisem losów jej rodziny (wojnę przeżył tylko brat Bolesław), a szczególnie miesięcy spędzonych w Lagerkapelle w Birkenau.
Na temat działania orkiestr obozowych zachowało się niewiele dokumentów, stąd na wystawie „Lagerkapelle” temat ten zilustrowany został przede wszystkim w oparciu o zbiory artystyczne i historyczne. Prezentowane są na niej obrazy, rysunki i grafiki przedstawiające obozowe orkiestry. Najczęściej ukazują one ich główną funkcję – granie utworów marszowych w czasie wymarszu więźniów do pracy oraz w czasie ich powrotu do obozu. Kilka prac ukazuje także grę więźniów-muzyków w innych sytuacjach, m.in.: kiedy do obozu wprowadzano schwytanego uciekiniera, grę w sali prób, czy okolicznościowe koncerty.
Niezwykle cennymi eksponatami prezentowanymi na wystawie są oryginalne partytury oraz instrumenty orkiestry obozowej znajdujące się w zbiorach Miejsca Pamięci: akordeon, klarnet, tuba i skrzypce. Ważną częścią ekspozycji są także pamiątki Heleny Niwińskiej, jak również fragmenty jej wspomnień dotyczące zarówno samych przedmiotów, jak i gry w obozowej orkiestrze.
„Przeżycia związane z widokiem scen dziejących się przy bramie obozowej, zwanej przez więźniarki „francuską”, należały do najbardziej przygnębiających. Chociaż usiłowałyśmy wtedy koncentrować się na grze, jednak nie można było nie widzieć i nie słyszeć tego, co się tam dzieje. Wycieńczone wielogodzinną pracą więźniarki niosły na tragach lub wlokły po ziemi zwłoki tych, którym nie dane już było przetrzymać ani dnia dłużej obozowej gehenny”
Ekspozycja będzie czynna do 21 czerwca od wtorku do niedzieli w godzinach 10-18 w salach wystaw czasowych (bl. 12).
Orkiestry obozowe w Auschwitz
Pierwszy nieformalny wspólny występ miał miejsce 6 stycznia 1941 r. W marcu istnienie orkiestry zostało formalnie zatwierdzone. W skład orkiestry wchodziło od 30 osób (kwiecień 1941 roku) do 120 osób (I połowa 1942 roku do końca października 1944 roku).
„Głównym zadaniem orkiestry była gra podczas wymarszu komand do pracy oraz przy ich powrocie do obozu. Poza grą byli zobowiązani do pracy na równi z innymi więźniami, po zakończeniu której mogli dopiero brać udział w próbach. Pewnym udogodnieniem dla muzyków był fakt zatrudniania ich w komandach pracujących wewnątrz obozu, co miało umożliwić ich stałą gotowość do gry” (Jacek Lachendro, Orkiestry w KL Auschwitz,„Zeszyty Oświęcimskie”, nr 27, 2012).
Także w obozie Birkenau i podobozach powstały „lagerkapele”: w obozie męskim w Birkenau (sierpień 1942 roku), w obozie kobiecym w Birkenau (1943 r.) i w Monowitz (sierpień 1943 r.). Głównym ich zadaniem była gra melodii marszowych w celu ułatwienia sprawnego wymarszu więźniów do pracy oraz ich powrotu do obozu.
