Aktualności
Emocje więźniów zachowane w sztuce. Nowa koncepcja wystawy w budynku obozowej kuchni
W zbiorach Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau znajduje się największa na świecie kolekcja dzieł sztuki wykonanych przez więźniów Auschwitz – zarówno w okresie istnienia obozu, jak i po jego wyzwoleniu. O wystawie, która prezentowała by sztukę obozową dyskutowano od dawna. Teraz powstała zupełnie nowa koncepcja i scenariusz ekspozycji. Znane jest też jej miejsce — budynek byłej obozowej kuchni. Potrzeba jeszcze pieniędzy na realizację projektu — ok. 15 milionów złotych.
Ze względu na brak odpowiedniej powierzchni wystawienniczej większość przechowywanych w magazynach prac nie jest prezentowanych odwiedzającym. Kuchnia, położona w samym sercu byłego obozu, jest znakomitym miejscem pod względem przestrzeni wystawienniczej. To także przestrzeń symboliczna — obiekt, który we wspomnieniach więźniów rysuje się jako prawdziwe eldorado: wymarzone miejsce pracy, niemal gwarantujące przeżycie w obozie, w którym nieustannym i dominującym uczuciem jest głód. Dlatego część nowe wystawy ma przedstawić odwiedzającym historię budynku oraz znaczenie kuchni w obozowej rzeczywistości.
Zdaniem dyrektora Muzeum, dr. Piotra M.A. Cywińskiego, nowa wystawa sztuki powinna ukazywać dzieła rozumiane nie jako obiekty estetyki analizowane w kategoriach piękna, harmonii, proporcji, jakości kreski bądź dłuta, ale jako swoiste dokumenty opowiadające o rzeczywistości KL Auschwitz i jego ofiarach.
— Istotą koncepcji wystawy jest wydobycie i przestawienie zwiedzającemu odczuć, wrażeń, stanów ducha oraz emocji więźniarskich, ukazując dzieła zebrane wedle podstawowych kluczy emocjonalnych widocznych przez pryzmat zbiorów sztuki, a odnoszących się — w świetle spisanych relacji – do częstych, typowych stanów emocjonalnych więźniów KL Auschwitz. W ten sposób będzie możliwe stworzenie nowej narracji o świecie wewnętrznym więźniów, o ich przeżyciach, czy lękach – powiedział dyrektor Cywiński.
Poprzez sztukę pokazać można w sposób czytelny i uniwersalny, takie emocje, jak:
- bezsilność wobec obozowej rzeczywistości
- cierpienie
- nadzieja
- tęsknota
- rozpacz
- bunt
- strach
- ucieczka w inną rzeczywistość (np. marzenia i modlitwa)
- majaki senne
- odczuwanie chłodu, głodu, a także brak reakcji na wszechobecną śmierć.
Prace plastyczne powstałe w obozie Auschwitz można podzielić na dwie zasadnicze grupy: wykonane na polecenie SS oraz wykonane nielegalnie. Na zlecenie SS więźniowie wykonywali między innymi plakaty instruktażowe, makiety i obrazy przedstawiające plany rozbudowy obozu, wytwarzali rzemiosło artystyczne. Najważniejsze są jednak nielegalnie wykonywane prace przedstawiające sceny z życia obozu, mające charakter relacji i oskarżającego dokumentu. Za wszelką tego typu działalność twórczą groziły surowe represje ze strony władz obozowych.
