Aktualności
Błogosławiona bądź wyobraźnio — przeklęta bądź!
Ukazała się nowa publikacja Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau. To zbiór wierszy pt. Błogosławiona bądź wyobraźnio — przeklęta bądź! Wspomnienia „Stamtąd”urodzonej w Łodzi Batszewy Dagan, byłej więźniarki Auschwitz. We wstępie do swojego tomiku poezji Batszewa Dagan napisała, że przeżycia z Auschwitz trudno jest opisać prozą. Chciała przekazać swoje doświadczenia czytelnikowi i czuła, że w poezji łatwiej je będzie wyrazić. Wiersze te powstawały po Holokauście, w momentach, gdy autorkę obezwładniały wspomnienia.
Poezja Batszewy Dagan stanowi bardzo realistyczny i intymny zapis przeżyć w obozie, jakich doświadcza młoda, kilkunastoletnia dziewczyna. To nie tylko opis przerażenia obozową rzeczywistością, wszechobecną przemocą, jak w wierszu „Pierwszy policzek”, ale również bardzo osobisty podjęty temat kobiecej fizjologii tak rzadko obecny w poezji lagrowej. Wśród wierszy można zatem znaleźć następujące tytuły: „Osiem na jednej pryczy”, „Między setkami nagich kobiet”, „Życie z robactwem”, „Zupa do mycia włosów”, „Modlitwa przy wychodzeniu z toalety” czy „Gotowanie w latrynie”.
Wiersze mówią również o potrzebie ciągłej ucieczki od obozowej rzeczywistości w świat wyobraźni, jak w wierszu „Błogosławiona bądź wyobraźnio — przeklęta bądź!”, gdzie można przeczytać:
Ale czasami
udawało mi się odpłynąć w dal
i przybliżyć do siebie
inny, piękny i lepszy świat.
Wiersze, niczym kronika, opowiadają o konkretnych wydarzeniach, jak w wierszu „Ostatnia noc w komando «Kanada» w Auschwitz, 18 stycznia 1945 roku”, który opisuje ostatnie chwile Batszewy Dagan w obozie Auschwitz. Pracowała wówczas przy zacieraniu śladów zbrodni — razem z innymi więźniarkami otrzymała rozkaz palenia walizek pomordowanych w komorach gazowych.
Uwaga! — pada rozkaz — spalić wszystkie walizki!
Spalić każde nazwisko, każdy ślad!
Wymazać, co tu się wydarzyło!
Praga, Bratysława,
Paryż, Berlin,
Bruksela, Ostrawa,
miasta i miasteczka,
adresy, adresy,
imiona, nazwiska
spalić!
Sprawdzić, żeby nic tu nie zostało,
żadnego świadectwa o człowieku,
którego głos tu zamilkł.
Pracę przerywa jednak nagły rozkaz ewakuacji, kiedy więźniarki zostają zapędzone do kolumny i w marszu śmierci opuszczają obóz, by w otwartych wagonach kolejowych wyjechać do Ravensbrück.
Do szeregu! — Koniec bliski!
Natychmiast przestać palić walizki!
Z daleka słychać strzały karabinów,
dudniący grzmot dział.
Odgłosy oczekiwane, uspokajający hałas — jak śpiew duszy, pieśń pocieszenia…
zacieranie śladów nie powiodło się.
W ostatniej części wiersza poetka formułuje apel na przyszłość:
A dziś, po latach
pozostają niemi świadkowie —
walizki i skrzynki
z nazwiskami i adresami — nie wszystkie.
To co pozostało,
przechowywane jest w muzeum,
w szklanych witrynach.
Ostrzeżenie na przyszłość.
Krzyk, którego nie uda się stłumić.
Poza wierszami autorstwa Batszewy Dagan tomik zawiera kilka utworów powstałych w Birkenau, a przechowanych w pamięci przez autorkę. To m.in. wiersz „Mądrość pchły” autorstwa Zosi Szpigielman, która po selekcji w 1943 roku została zamordowana w komorze gazowej. To także wiersze, których autorstwo mimo wielu starań, pozostaje anonimowe jak wiesz „Tajemnica publiczna” czy „Alfabet Oświęcimski”.
Twórczość zawarta w tomiku Batszewy Dagan stanowi próbę złamania tabu na tematy tak intymne jak kobieca fizjologia, jest świadectwem-próbą zmierzenia się z obozową przeszłością oraz ostrzeżeniem dla przyszłych pokoleń.
Wierszom towarzyszą ilustracje znanego artysty Jakuba Gutermana, który pochodzi z Polski — urodził się w 1935 r. w Płocku. Mieszka i tworzy w Izraelu.
Zbiór wierszy Błogosławiona bądź wyobraźnio — przeklęta bądź! Wspomnienia „Stamtąd” po raz pierwszy ukazał się w 1997 r. w języku hebrajskim.
O autorce
Batszewa Dagan urodziła się 8 września 1925 r. w Łodzi jako Izabella Rubinstein. Po wkroczeniu Niemców do rodzinnego miasta uciekła z rodzicami i rodzeństwem do Radomia. Podczas pobytu w getcie radomskim związała się z tajną organizacją młodzieżową Hashomer Hacair. Z ramienia tej organizacji jeździła do getta warszawskiego, skąd szmuglowała do Radomia gazetkę „Pod Prąd”.
W 1942 r. uciekła z getta radomskiego i dzięki fałszywym dokumentom przedostała się na teren Niemiec. Po kilku miesiącach została aresztowana i wysłana do Auschwitz, gdzie przebywała do początku 1945 r., kiedy wraz z innymi więźniarkami została ewakuowana do Ravensbrück, a później do Malchow. 2 maja 1945 r. została wyzwolona przez armię brytyjską. Po wyzwoleniu przeniosła się do Palestyny, gdzie wraz z mężem Paulem przyjęła nazwisko Dagan.
Pracowała jako przedszkolanka, następnie jako psycholog i wykładowca w seminarium nauczycielskim. Jest twórcą metody psychologiczno-pedagogicznej pomagającej przekazywać dzieciom i młodzieży wiedzę o Shoah oraz autorką publikacji dla dzieci i młodzieży wykorzystywanych w nauczaniu o Holokauście.
ŻYCIE Z ROBACTWEM
Pluskwy i wszy,
muchy i pchły
opadły moje ciało
i zostawiły swój ślad.
Bez mydła
i innych środków czystości
walka z nimi staje się powszednia,
przestałam się już nimi brzydzić.
Nauczyłam się z nimi żyć w pokoju,
mimo że dokuczały mi, gdzie się tylko ruszałam.
Wartość ich życia równała się wartości mojego.
Co za drwina z drogi mojej męki.
Batszewa Dagan: Błogosławiona bądź wyobraźnio - przeklęta bądź. Wspomnienia 'Stamtąd'
Wydawca: Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, Oświęcim 2009
Tłumaczenie: Agata Paluszek i Batszewa Dagan
Ilustracje: Jakub Guterman
88 s., 21 x 14 cm, okładka miękka
ISBN: 978-83-60210-99-4
