Haeftlings-Krankenbau Auschwitz III
Opis dokumentu
Jednym z dokumentów przechowywanych w zbiorach Archiwum Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau jest Książka ewidencyjna chorych szpitala w Monowicach. Książka dotyczy więźniów-mężczyzn KL Auschwitz III – Monowitz (Buna), zatrudnionych przy budowie fabryki kauczuku syntetycznego, którzy na wskutek choroby lub wypadku trafili do szpitala obozowego.
Wpływ na dużą zachorowalność w podobozie Buna miała niewątpliwie mordercza praca w różnych komandach roboczych (np. przy pracach ziemnych, wydobywaniu żwiru, kładzeniu kabli, budowie dróg, burzeniu domów we wsi Monowice itd.), wymagająca od słabych, wyczerpanych i głodnych więźniów wiele wysiłku. Ponad to więźniowie musieli wszystko robić „im Laufschritt”, poruszając się po nierównym, śliskim terenie w niedopasowanych drewniakach, co sprzyjało rozlicznym wypadkom, uniemożliwiającym im wykonywanie dalszej pracy. Zatem nazwiska wielu chorych lub kontuzjowanych więźniów podobozu Monowitz można odnaleźć na stronach Książki ewidencyjnej szpitala obozowego.
Dokument ten ma postać brulionu formatu A4. Na każdej stronie pisarz szpitala, który ewidencjonował chorych, ręcznie wykonał 6 rubryk, do których wpisywał podstawowe informacje o więźniu. Są to: numer bieżący („Lfd. Nr.” – Laufende Nummer), numer więźnia („Häftl. Nr.” – Häftling Nummer), nazwisko i imię („Name”), data przybycia do szpitala („Zugang“), data odejścia ze szpitala („Abgang“), uwagi („Bemerkungen“). Do wypełniania ostatniej rubryki pisarz często używał pieczątki z napisem „Entlassen”, co oznaczało zwolnienie więźnia ze szpitala do obozu. Książka prowadzona jest chronologicznie. Na stronach pisarz odnotował informacje o 15707 chorych więźniach.
Baza danych: „HKB AuIII”
W oparciu o wpisy w Książce ewidencyjnej chorych szpitala w Monowicach w 2002 roku stworzono bazę danych „HKB AuIII”, która zawiera 15707 rekordów osobowych. Po sprawdzeniu wpisów z oryginałem i korektach baza ta została włączona do Centralnego Rejestru Więźniów prowadzonego przez Repozytorium Cyfrowe Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau.
Opis dokumentu
Zachowane Listy przeniesień ze szpitala w KL Monowitz dotyczą więźniów-mężczyzn przeniesionych do obozu macierzystego Auschwitz I lub Auschwitz II-Birkenau. Początkowo ze szpitala w obozie Monowitz przenoszono większość chorych, wymagających jakiegokolwiek leczenia. Wiązało się to z faktem, że w początkowym okresie funkcjonowania tego obozu, tutejszy szpital nie był jeszcze dostatecznie rozwinięty, by przyjmować i „leczyć” duże ilości chorych, a personel nie posiadał odpowiednich kwalifikacji. Oprócz tego koncern IG Farben nalegał by szpital w Monowicach utrzymywać w możliwie niewielkim wymiarze i żądał od KL Auschwitz jak najwięcej więźniów zdolnych do pracy i wydajnych. W praktyce oznaczało to, że wszystkich chorych więźniów przyjmowano do szpitala, ale mogli w nim pozostać tylko przez krótki okres czasu. Jeśli ich pobyt w HKB przedłużał się i trwał 3-4 tygodnie, przenoszono ich do obozu macierzystego, a stamtąd często wysyłano do komór gazowych w Birkenau lub od razu odwożono ich do Birkenau. Przeważnie takie selekcje przeprowadzał Lagerarzt w przypadku, kiedy stan chorych w szpitalu podniósł się powyżej 5%.
Po każdej selekcji w szpitalu pisarze, zatrudnieni w kancelarii szpitala obozowego, tworzyli Listy więźniów przeznaczonych do przeniesienia. Sporządzono je ręcznie lub maszynowo na papierze przebitkowym o różnych formatach. Oprócz miejsca i daty przeniesienia chorych więźniów pisarz odnotował podstawowe informacje o nich, tj.: numer więźnia, nazwisko i imię, narodowość, rozpoznanie. Zazwyczaj pod wykazem więźniów przeniesionych w danym dniu widnieje podpis podoficera sanitarnego SS (SDG). Większość, spośród 654 stron dokumentu, jest dobrze zachowana i czytelna. Niektóre listy nie posiadają dat, na skutek uszkodzenia kartek papieru.
Czas powstania
Ocalałe wykazy więźniów przeniesionych ze szpitala KL Monowitz obejmują okres od 3.01.1943 do 7.01.1944 roku. Odnoszą się do więźniów deportowanych do KL Auschwitz w okresie od 20.05.1940 do 17.09.1944 roku.
Historia zachowania dokumentu
Listy przeniesień ze szpitala w Monowicach zostały prawdopodobnie uratowane przez głównego pisarza kancelarii szpitala Stefana Heymanna. W styczniu 1945 roku, jeszcze przed ewakuacją obozu, ukrył w pobliżu baraku szpitalnego dokumenty z Häftlingskrankenbau. Po wojnie dokumenty te odnalazł jeden z mieszkańców Monowic, Władysław Bartula, który po wyzwoleniu wrócił do Monowic i zamieszkał w jednym z baraków poobozowych, wybudowanych na jego działce. Jak się okazało w baraku tym podczas wojny urządzony był szpital obozowy. W kwietniu 1947 roku Bartula podczas oczyszczania szamba, znajdującego się w pobliżu, wydobył metalową puszkę, w której były ukryte dokumenty ze szpitala obozowego w Monowicach. Wśród odnalezionych dokumentów były Listy przeniesień ze szpitala w KL Monowitz. Następnego dnia przyniósł je do Państwowego Muzeum w Oświęcimiu, po czym w styczniu 1948 roku zostały przekazane do Okręgowej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich w Krakowie. W dniu 10.06.1961 roku Główna Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce przekazała Listy przeniesień ze szpitala w KL Monowitz do Archiwum Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu.
Baza danych: „HKB_Buna”
W oparciu o Listy przeniesień ze szpitala w KL Monowitz w 2003 roku Repozytorium Cyfrowe rozpoczęło prace nad tworzeniem bazy danych „HKB_Buna”. Wszystkie wpisy z List przeniesień zostały wprowadzone do bazy danych, która zawiera 5202 rekordów osobowych. Kolejny etap pracy polegał na sprawdzeniu wpisów z oryginałem i korektach wpisów. Baza danych „HKB_Buna” została włączona do Centralnego Rejestru Więźniów prowadzonego przez Repozytorium Cyfrowe Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau.
Opracowała Małgorzata J. Hałat
