Arbeitseinsatz
Opis dokumentu
Zespół dokumentów Karty zatrudnienia zawiera 4480 kartotek dotyczących więźniów i więźniarek różnych narodowości, pracujących w różnych podobozach i komandach roboczych KL Auschwitz-Birkenau. Dokumenty te sporządzono w biurze zatrudnienia więźniów w sekcji administracyjno-kancelaryjnej, zwanej sekcją kartotek (Arbeitseinsatz). Podstawą do ich napisania były Listy nowo przybyłych (Zugangslisten) otrzymane z wydziału politycznego (Politische Abteilung).
Przy tworzeniu kartotek w wydziale zatrudnienia pracowało w różnym okresie czasu wielu więźniów i więźniarek, m.in.: Jerzy Pozimski (nr 1099), Józef Mikusz (nr 7794), Bernard Białucha (nr 1198), Ernest Kowalski (nr 10191), Józef Gabiś (nr 18700), Jan Baraś-Komski (nr 564), Jerzy Brem (nr 10190), Józef Cyrankiewicz (nr 62933), Janusz Kuczbara (nr 43080), Wincenty Konieczny (nr 26639), Wanda Marossanyi (nr 7524), Łucja Sobalak (numeru nie ustalono), Gerda Radzuweit (nr 489), Helena Engel (nr A-21557), Stefania Stiebler (numeru nie ustalono), Editch Friedman (nr 1837), Vlasta Ruprichowa, Elsa Frischmann (numeru nie ustalono), Paula Katz (nr 4131), Antonina Chrzczonowicz (numeru nie ustalono), Maria Horbaczewska (numeru nie ustalono), Stefa Močnik (numeru nie ustalono), Dana Ročnik (numeru nie ustalono) i Ursula Rathe (nr 494).
Oryginalne Karty zatrudnienia mają format 14,5 x 21 cm i posiadają taki sam nadruk na obu stronach. W większości przypadków wypełniano je po obu stronach dla dwóch różnych osób. Zawierają następujące rubryki uzupełniane maszynowo lub ręcznie: nazwisko i imię więźnia, data urodzenia, przynależność państwowa („Staatsangehörigkeit“), numer obozowy („Nr.“ – Nummer), zawód wyuczony („Erlenter Beruf“), zawód ostatnio wykonywany („Zuletzt ausgeübter Beruf“), w obozie zatrudniony jako („Im Lager verwendet als“), komando robocze („Kommando“), uwagi („Berichtigungen“), zwolnienie („Entlassen“) oraz rubryki dotyczące przeniesień więźnia („Überstellung am…, wohin…“).
Większość kartotek przy poszczególnych wpisach posiada liczne znaki i numerki. Na niektórych odnotowano daty śmierci więźniów. Na części kartotek odbito skrzyżowane pasy, które na oryginałach są koloru czarnego lub w przypadku mniejszych – czerwonego. Prawdopodobnie w ten sposób oznaczano kartoteki więźniów przeniesionych do innych obozów lub zmarłych.
Kartoteki ułożone są alfabetycznie według nazwisk. W przypadku braku nazwiska lub gdy nazwiska nie da się odczytać ułożono je według numerów więźniarskich.
Czas powstania
Zachowane Karty zatrudnienia więźniów i więźniarek KL Auschwitz-Birkenau były wystawione i prowadzone przez Arbeitseinsatz w okresie od 1941 do 1944 roku.
Historia zachowania dokumentu
Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau posiada jedynie kopie 4480 kart z Kartoteki wydziału zatrudnienia. Oryginalne kartoteki przechowywane są w Centrum Przechowywania Zbiorów Historyczno-Dokumentalnych w Moskwie. Kopie z oryginałów wykonała Wojskowa Komisja Archiwalna z Warszawy i w styczniu 1996 roku przekazała do zbiorów archiwalnych Muzeum.
Baza danych: „Arbeitseinsatz”
Przechowywane w muzealnym Archiwum Karty zatrudnienia więźniów i więźniarek posłużyły w 2001 roku Repozytorium Cyfrowemu do sporządzenia bazy danych „Arbeitseinsatz”. W sumie baza posiada 4480 rekordów. Opracowana baza „Arbeitseinsatz” została włączona do Centralnego Rejestru Więźniów prowadzonego przez Repozytorium Cyfrowe Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau.
Opracowała Małgorzata J. Hałat
