Auschwitz I - blok 4
Książka ewidencyjna bloku 4
Opis dokumentu
W Książce bloku 4 Auschwitz I ewidencjonowano w kolejności alfabetycznej więźniów-mężczyzn przebywających w bloku 4 na terenie obozu macierzystego Auschwitz I. Po utworzeniu obozu kobiecego w marcu 1942 roku, więźniów z bloku 4 przeniesiono do bloku 23. Po raz kolejny więźniowie z bloku 4 zostali przeniesieni w okresie nadbudowy piętra w bloku 23. Wówczas umieszczono ich w drewnianym baraku (23 lub 23a), usytuowanego pomiędzy blokiem 18 i 19. Prawdopodobnie nastąpiło to w maju 1942 roku. Pomimo przeniesienia więźniów do bloku 23 (później baraku 23) przez cały ten okres, tj. od marca do 22.08.1942 roku więźniowie byli ewidencjonowani w dalszym ciągu w Książce ewidencyjnej bloku 4. Prawdopodobnie pisarz prowadził ją do dnia, w którym więźniów ponownie umieszczono w bloku 4.
Z charakteru pisma wynika, że Książka była prowadzona kolejno przez trzech pisarzy bloku. Pierwszym z nich był Polak Ryszard Margosz (nr 8403), rozstrzelany w obozie 13.03.1942 roku. Kolejnym Ernst Burger (nr 23850) – austriacki więzień, jedna z czołowych postaci ruchu oporu w obozie, powieszony 30.12.1944 roku po nieudanej próbie ucieczki. Nazwiska trzeciego pisarza niestety nie udało się ustalić.
Książka bloku 4 ma postać brulionu w szerokie linie, oprawionego w twarde okładki. Na zewnętrznej okładce widoczna jest naklejka z napisem „Block 4”. Z boku kart są wypustki z literami alfabetu. Pisarz bloku zapisał 134 karty.
Rubryki, do których wpisywano informacje dotyczące więźniów wykonane są ręcznie. Każda strona Książki podzielona została na siedem rubryk, które opisano na okładce wewnętrznej dokumentu. W poszczególne rubryki pisarz wpisywał następujące informacje: numer więźnia („Häftl. Nr.” - Häftlingsnummer), imię i nazwisko („Vor. U. Zuname“ – Vor- und Zuname), datę i miejsce urodzenia („Geb. Datum u. Ort“ – Geburtsdatum und -ort), zawód („Beruf”), komando, w którym więzień pracował („Kommando”), dostarczony z („Eingelief.” – Eingeliefert), numer sali, w której więzień przebywał („Stube”).
Oprócz tych podstawowych danych, w dokumencie zostały zamieszczone informacje dotyczące: narodowości, kategorii więźnia oraz funkcji w samorządzie więźniarskim. Ponadto z lewej strony wpisywano barak, z którego więzień został skierowany do bloku 4. Z prawej strony natomiast widnieje data i barak, do którego więzień został przeniesiony z bloku 4. W książce pisarz odnotowywał też fakt śmierci więźnia wraz z datą. W tych ostatnich przypadkach, tzn. jeśli więzień został przeniesiony z bloku, lub zginął jego nazwisko wykreślano z ewidencji czerwoną kredką (rzadziej niebieską lub ołówkiem).
Zwykle podstawowe dane takie jak: imię, nazwisko, numer więźniarski, datę i miejsce urodzenia, zawód pisarz wpisywał atramentem. Natomiast informacje związane z przeniesieniem z/do szpitala, karnej kompanii czy zgonem wpisane są ołówkiem lub kredką (niebieską lub czerwoną).
Czas powstania
Książka bloku 4 była prowadzona w okresie od 20.01.1942 do 22.08.1942 roku. Zawiera 2100 wpisów, odnoszących się do 2047 więźniów mężczyzn różnych narodowości, przywiezionych do KL Auschwitz w okresie od maja 1940 do sierpnia 1942 roku. 53 więźniów wpisano dwukrotnie w związku z ich przeniesieniem z bloku (np. do szpitala obozowego, karnej kompanii) i powrotem.
Historia zachowania dokumentu
Książka ewidencyjna bloku 4 została przekazana do Archiwum Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu w dniu 10.06.1961 roku przez Główną Komisję Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce.
Baza danych „Blok 4”
W Repozytorium Cyfrowym Książka ewidencyjna bloku 4 została zeskanowana. Następnie sporządzono z niej bazę „Blok 4”, liczącą 2100 rekordów. Po wprowadzeniu danych z Książki poszczególne rekordy zostały połączone z materiałem ikonograficznym. Następnie informacje o każdym więźniu uzupełniono o dane osobowe zawarte w innych bazach i dokumentach źródłowych, relacjach, wspomnieniach i ankietach byłych więźniów przechowywanych w Archiwum. Dzięki temu można odtworzyć i prześledzić los każdego więźnia odnotowanego w tym dokumencie. Opracowana baza „Blok 4” została włączona do Centralnego Rejestru Więźniów prowadzonego przez Repozytorium Cyfrowe Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau.
Opracowała Małgorzata J. Hałat
