Wybrane projekty
Projekt realizowany z grantu Komisji Europejskiej w ramach programu „Europa dla Obywateli”
Projekt „Auschwitz — Zachowanie Autentyzmu — dziewięć zadań na lata 2012-2015”
W dniu 12 grudnia 2011 roku podpisana została umowa o dofinansowanie pomiędzy Komisją Europejską a Państwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu w formie grantu bezpośredniego w wysokości czterech milionów euro, na okres od 2012 roku do 2015 roku. Dofinansowanie z Komisji Europejskiej odbędzie się w ramach programu "Europa dla Obywateli", Działanie 4 Aktywna Pamięć Europejska i wynosić będzie 95% wartości projektu, Muzeum wniesie wkład w wysokości 5%. W październiku 2011 roku zaakceptowany został wniosek o dofinansowanie projektu pod nazwą "Auschwitz — Zachowanie Autentyzmu — dziewięć zadań na lata 2012 — 2015", w ramach którego planowane są następujące zadania.
UWAGA! Wyłączną odpowiedzialność za publikację ponosi autor. Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie w jakikolwiek sposób informacji zawartych w niniejszej publikacji.
Zabezpieczanie komór gazowych II i III w Birkenau
Zakończyły się prace przy zabezpieczaniu ruiny komór gazowych nr II i III, jednych z najważniejszych materialnych dowodów zbrodni Holokaustu. Ruiny komór gazowych nr II i III na terenie byłego obozu Auschwitz II-Birkenau znajdują się poniżej poziomu terenu. Ochrona tych wyjątkowych miejsc wymaga powstrzymania nieustającego naporu ziemi. W roku 2008-2009 zabezpieczono ruiny komory gazowej nr II i III.
Stan ruin z roku na rok pogarsza się. Wpływają na to m.in. warunki atmosferyczne, wysoki poziom wód gruntowych, naturalna erozja materiału budowlanego, parcie gruntu na istniejące jeszcze fragmenty ścian komór gazowych, a także nie zawsze odpowiedzialne zachowanie się grup zwiedzających. Prowadzone prace mają na celu ochronę tych pozostałości i ich zachowanie dla przyszłych pokoleń.
Prowadzone prace w żaden sposób nie naruszyły struktury ruin komór gazowych. W pewnym oddaleniu od nich została wykonana specjalistyczna, niewidoczna, zagłębiona w ziemi konstrukcja oporowa w postaci tzw. mikropali. Metoda ta, która powstrzymuje napór gruntu i uchroni ruiny budowli przed całkowitym zawaleniem, została wybrana przez zespół ekspertów i zaakceptowana przez Międzynarodową Radę Oświęcimską oraz Małopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Zapoznali się z nią również eksperci UNESCO.
Prace finansowane były przez Fundację Ronalda S. Laudera i Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau. Były prowadzone pod ścisłym nadzorem konserwatorów i archeologów. Nadzór rabiniczny nad projektem sprawował naczelny rabin Polski, Michael Schudrich.
Konserwacja bucików dziecięcych
Masa butów leżących w wielkich stosach na ekspozycjach ukazuje ogrom zjawiska, jakim był obóz koncentracyjny i zagłady, jednak spojrzenie na jeden but odkrywa historię pojedynczego człowieka. W przypadku konserwowanej grupy butów — historię dziecka. Konserwacja butów dziecięcych to ostatni etap większego projektu, jakim była konserwacja wszystkich butów znajdujących się w gablotach ekspozycyjnych. Projekt konserwacji bucików dziecięcych został wyróżniony w konkursie na Wydarzenie Muzealne Roku 2005.
Warto zwrócić uwagę także na skalę całego przedsięwzięcia. W latach 2003-2005 zabezpieczono w sumie ok. 80 tys. sztuk butów, w tym ok. 8 tys. sztuk butów dziecięcych. Okres, który przeznaczono na konserwację, to w sumie zaledwie 4,5 miesiąca. Decyzję o konserwacji butów poobozowych podjęto ze względu na stan zachowania oraz ważną rolę edukacyjną obiektów. Obiekty te były w przeszłości wielokrotnie poddawane pracom konserwatorskim, była to jednak konserwacja masowa. Głównym założeniem ostatnich prac było indywidualne potraktowanie każdej sztuki obuwia. Stało się to tym samym szansą na poznanie tych obiektów na nowo.
Konserwacja bucików dziecięcych to walka o zachowanie materialnego świadectwa Auschwitz, ale nie tylko… Była to także próba opowiedzenia tragicznej historii na nowo z udziałem przedmiotów, które do dnia dzisiejszego dostarczają nam kolejnych ważnych informacji w postaci drobnych znalezisk takich jak rzeczy osobiste, podpisy, fragmenty dokumentów i gazet.
Pozostałości kominów baraków w Birkenau
Rezerwatowy obraz Auschwitz II–Birkenau to również pozostałości po barakach drewnianych. Kominy, fragmenty ścian, umywalni, posadzek to charakterystyczny krajobraz obrazujący skalę całego obozu koncentracyjnego i zagłady. Głównym celem wykonywanych prac jest zabezpieczenie konstrukcyjne kominów oraz pozostałości ścianek działowych.
Po wzmocnieniu konstrukcyjnym, które zabezpiecza relikty przed zawaleniem realizowane są prace konserwatorskie polegające na wzmocnieniu strukturalnym zniszczonych zapraw i cegieł. Podklejane są również nielicznie zachowane na fragmentach ścian tynki.
Przed podjęciem prac konserwatorskich poza tradycyjną dokumentacją fotograficzną wykonywana jest fotogrametria. Dzięki tej metodzie rejestrujemy bardzo szczegółowo stan zachowania reliktów przed podjęciem prac konserwatorskich. Jest to szczególnie ważne w przypadku ruin, które w ekspozycji zewnętrznej pod wpływem bezpośredniego działania warunków atmosferycznych ulegają procesom korozyjnym znacznie szybciej.
Konserwacja archiwaliów zespołu SS-Hygiene Institut
W styczniu 2008 r. rozpoczęła się realizacja trzyletniego projektu konserwacji archiwaliów ze zbioru SS-Hygiene Institut. Projekt prowadzony jest we współpracy z Krajem Związkowym Nadrenia Północna–Westfalia. Finansowany jest przez stronę niemiecką i trwać będzie do grudnia 2010 roku.
Podpisy i pieczęcie z dokumentów SS-Hygiene InstitutNad konserwacją około 40 tysięcy dokumentów pracują konserwatorzy Muzeum oraz studenci i absolwenci uczelni konserwatorskich w Niemczech. Metoda konserwacji została opracowana przez konserwatorów z sekcji konserwatorskiej, którzy nadzorują i kierują pracami nad projektem.
Akta SS-Hygiene Institut pochodzą z okresu od kwietnia 1943 do 12 stycznia 1945 roku. Powstały w Instytucie Higieny Waffen-SS w Oświęcimiu, który zajmował się wykonywaniem badań higienicznych i bakteriologicznych dla oddziałów SS, Wehrmachtu, policji i dla obozów koncentracyjnych. W dokumentach instytutu znajdują się dane personalne osób, które poddano badaniom (w tym członków załogi SS z KL Auschwitz I, więźniów obozu Auschwitz II oraz podobozów), a także informacje o personelu kierowniczym instytutu i o zatrudnionych w nim do pomocy więźniach.
Celem przeprowadzanych prac konserwatorskich jest przede wszystkim poprawienie własności wytrzymałościowych silnie zakwaszonych, a także bardzo często kruchych i podartych archiwaliów. Podczas prac dokumenty są dwukrotnie (przed i po zakończonych pracach) skanowane dla udokumentowania stanu zachowania. Papier jest oczyszczany, odkwaszany, uzupełniany i wzmacniany strukturalnie. Efektem prac jest zdecydowana poprawa kondycji archiwaliów oraz zapis cyfrowy, który będzie mógł posłużyć w dokładniejszym poznaniu historii.
Barak B-210
Barak o numerze inwentaryzacyjnym B-210 jest jedynym zachowanym spośród drewnianych baraków, które w okresie do 9 września 1943 r. wybudowano w obrębie sektora obozowego BIIb (Familienlager Theresienstadt). W czasie funkcjonowania obozu barak B-210 był oznaczony numerem 30. Wiadomo, że w baraku tym, podobnie jak w barakach o numerach 28 i 32 mieścił się szpital obozowy, przeznaczony zarówno dla mężczyzn jak i kobiet. Według relacji byłego więźnia dra Alfreda Milka z Pragi w baraku nr 30 znajdowały się dwa oddziały szpitalne: oddział internistyczny dla kobiet z dziećmi (od wschodu) oraz oddział zakaźny (od zachodu).
Malowidło z kantyny SS
W Pracowni Konserwacji prowadzone są prace nad tzw. Malowidłem z kantyny. W czasach funkcjonowania obozu obiekt ten znajdował się na wyposażeniu kantyny SS przy ulicy Kolbego. Malowidło zostało wykonane na dyktach zamocowanych do jednej ze ścian głównego pomieszczenia kantyny.
Pierwotnie składało się z czterech fragmentów. Przedstawia ono trzy postacie oraz wstęgę z napisem w języku niemieckim. W momencie decyzji o przetransportowaniu malowidła do Muzeum obiekt był skażony mikrobiologicznie, ponadto jego pierwotną kompozycję miejscami zasłaniała warstwa pobiały. Całe malowidło było silnie zabrudzone co dodatkowo zniekształcało jego odbiór.
W listopadzie 2007 r. obiekt po uprzednim odpowiednim zabezpieczeniu został przetransportowany do Działu Zbiorów. Natomiast prace konserwatorskie prowadzone są od marca 2008 roku. Pierwszym etapem prac była dezynfekcja. Obecnie poszczególne fragmenty są odczyszczane. Usuwane są zarówno pozostałości elementów montażowych jak i powierzchniowe zabrudzenia. Usuwana jest również wtórna warstwa pobiały pokrywająca powierzchnię.
Ze względu na zły stan zachowania warstw malarskich przeprowadzone zostały zabiegi podklejania i utrwalania poszczególnych partii malowidła. Równocześnie ze względu na znaczne rozmiary malowidła projektowany jest stelaż. Pozwoli on uzyskać odpowiednią sztywność poszczególnych fragmentów, a w konsekwencji umożliwi bezpieczny transport i przechowywanie bez konieczności stałej ekspozycji.
Barak B-155
Barak mieszkalny dla mężczyzn o numerze inwentaryzacyjnym B – 155 został wybudowany w sierpniu 1943 roku na odcinku BIIa dawnego obozu koncentracyjnego Auschwitz II Birkenau. Budowa odcinka BII trwała od 1942 roku do 1943 roku, w czasie której podzielono go na siedem sektorów, którym przyporządkowano kolejne litery alfabetu. W sektorze oznaczonym literą a wybudowano łącznie dziewiętnaście drewnianych baraków, z których szesnaście miało przeznaczenie mieszkalne, a trzy pełniły funkcje sanitarne (umywalnie, ustępy) i kuchenne. Odcinek BIIa był przeznaczony jako miejsce kwarantanny dla więźniów przyjmowanych do obozu. Barak B-155 usytuowany jest jako trzeci od strony północnej w skrajnym północnym polu odcinka BIIa.
Barak B-166
Barak o numerze inwentaryzacyjnym B-166, podobnie jak baraki B-171 i B-155 znajduje się na odcinku BIIa, w czasie funkcjonowania obozu wykorzystywanym jako miejsce kwarantanny dla więźniów przyjmowanych do obozu. Jest to drewniany barak typu stajennego (Pferdestallbaracken OKH-Typ 260/9) przystosowany do celów mieszkalnych.
Konserwatorski remont dachu
Dzięki środkom finansowym przekazanym przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego w 2008 r. przeprowadzono remont dachu historycznego bloku znajdującego się przy obozowym krematorium. Budynek ten znajduje się bezpośrednio przy trasie zwiedzania, a jego dach znajdował się w najgorszym stanie zachowania spośród dachów bloków zlokalizowanych na terenie byłego obozu Auschwitz I.
W ramach zadania wykonano prace remontowo-budowlane i konserwatorskie, które objęły naprawę uszkodzonych elementów więźby oraz wymianę tych elementów więźby, które ze względu na stopień zniszczenia nie mogły pełnić swojej pierwotnej funkcji. Konieczna była także wymiana wszystkich łat. Wykonano replofilację ugiętych krokwi i wzmocniono tramy poprzeczne. Wykonano dodatkową, stalową konstrukcję wsporczą, mającą na celu odciążenie elementów konstrukcyjnych. Wzmocniono i zabezpieczono zachowane, oryginalne dachówki ceramiczne.
