Auschwitz-Birkenau na liście Światowego Dziedzictwa

Data wpisu: 1979
Kryterium: (6)
Powiat Oświęcim, Małopolska
Położenie: N50 4 0 E19 21 0
Ref.: 31

AUSCHWITZ-BIRKENAU został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa w 1979 r. na podstawie kryterium 6.
Komitet podjął decyzję, że „ograniczy wpisywanie innych miejsc o podobnym charakterze”. Podobnie jak w przypadku innych miejsc wpisanych na wczesnym etapie istnienia Listy, Komitet nie przyjął Orzeczenia Znaczenia miejsca. W samym wpisie zabrakło też niektórych elementów mających znaczenie dla tego miejsca, ale większość z nich została objęta strefą ciszy i strefą ochronną, których mapa – jakkolwiek nigdy nie wprowadzona w życie – stanowi integralną część wniosku nominacyjnego, złożonego przez polskie władze i przyjętego przez Komitet Światowego Dziedzictwa.

Celem Konwencji Światowego Dziedzictwa jest ochrona Wyjątkowej Uniwersalnej Wartości każdego z miejsc Światowego Dziedzictwa i cel ten powinien być mocno podkreślany. Na swoim 31 posiedzeniu w 2007 r. Komitet Światowego Dziedzictwa przyjął następujące Orzeczenie Znaczenia miejsca (31 COM 8B.8):

Obóz Auschwitz-Birkenau był głównym i najbardziej znanym z sześciu obozów koncentracyjnych i zagłady założonych przez nazistowskie Niemcy w celu realizacji polityki ostatecznego rozwiązania, która miała na celu masowe wymordowanie Żydów europejskich. Został on zbudowany w okupowanej przez Niemców Polsce, początkowo jako obóz koncentracyjny dla Polaków, później także dla jeńców radzieckich, a następnie również dla więźniów wielu innych narodowości. W latach 1942–1944 stał się on głównym obozem masowej zagłady, gdzie torturowano i zabijano Żydów za ich tzw. pochodzenie rasowe. Obok ponad miliona zgładzonych masowo żydowskich mężczyzn, kobiet i dzieci oraz kilkudziesięciu tysięcy Polaków, w Auschwitz zamordowano również z przyczyn rasowych tysiące Romów i Sinti, a także więźniów z innych państw Europy.

Źródłem nazistowskiej polityki ograbiania, degradacji i eksterminacji Żydów była rasistowska i antysemicka ideologia propagowana przez III Rzeszę.Obóz Auschwitz-Birkenau, służący zarówno eksterminacji, jak i pracy przymusowej, był największym ze stworzonych przez niemiecki reżim hitlerowski kompleksów obozów koncentracyjnych. Położone w centrum ogromnego krajobrazu wyzysku i cierpienia ludzkiego, pozostałości obozów Auschwitz I i Auschwitz II-Birkenau wraz z otaczającą je Strefą Ochronną wpisane zostały na Listę Światowego Dziedzictwa jako dowód nieludzkiej, okrutnej i metodycznej próby odmówienia prawa do godności ludzkiej grupom uznanym za podludzi, która doprowadziła do ich systematycznego mordowania. Obozy te są dobitnym świadectwem morderczego charakteru antysemickiej i rasistowskiej polityki nazistów, która spowodowała unicestwienie w krematoriach ponad 1,2 mln ludzi, z czego 90% stanowili Żydzi.

Ogrodzenia, druty kolczaste, bocznice kolejowe, perony, baraki, szubienice, komory gazowe i krematoria obozu Auschwitz-Birkenau pokazują w sposób jednoznaczny, jak przebiegał Holokaust i realizowana przez nazistowskie Niemcy polityka masowych mordów i pracy przymusowej. Zbiory zgromadzone na terenie miejsca przechowują pamięć o tych, których z premedytacją mordowano, i obrazują systematyczny mechanizm, za pomocą którego się to odbywało. Przedmioty osobiste znajdujące się w zbiorach stanowią świadectwo życia ofiar przed przywiezieniem do obozów zagłady, a także świadectwo cynizmu, z jakim wykorzystywany był ich dobytek oraz szczątki ich samych. Ze względu na staranną konserwację oryginalnych dowodów, przeprowadzoną bez zbędnych rekonstrukcji, miejsce oraz jego otoczenie cechuje wysoki poziom autentyzmu i integralności.

Kryterium 6 – (obiekt powinien) łączyć się w sposób bezpośredni lub namacalny z wydarzeniami lub tradycjami żywymi, z ideami, wierzeniami, z dziełami artystycznymi lub literackimi mającymi Wyjątkową Uniwersalną Wartość.

Auschwitz-Birkenau, pomnik ludobójstwa Żydów dokonanego z premedytacją przez reżim nazistowski (Niemcy 1933–1945) oraz śmierci niezliczonej rzeszy innych osób, to niezbity dowód jednego z największych przestępstw, jakich kiedykolwiek dopuszczono się przeciwko ludzkości. To również pomnik siły ludzkiego ducha, który pomimo poddania przerażającej próbie, nie ugiął się wobec działań niemieckiego reżimu nazistowskiego, zmierzających do pozbawienia wolności i ograniczenia wolnej myśli oraz do starcia z powierzchni ziemi całych ras. Miejsce to jest dla całego rodzaju ludzkiego centralnym miejscem pamięci o Holokauście, polityce rasizmu i barbarzyństwie; to miejsce naszej zbiorowej pamięci o mrocznym rozdziale w historii ludzkości; miejsce, w którym pamięć przekazywana jest młodszym pokoleniom; miejsce stanowiące znak ostrzegający przed wieloma zagrożeniami i tragicznymi konsekwencjami wynikającymi z radykalnych ideologii i odmowy prawa do godności ludzkiej.

Powyższe Orzeczenie Znaczenia określa Wyjątkową Uniwersalną Wartość tego miejsca i powinno stanowić podstawę dla wszystkich przyszłych decyzji i działań związanych z zarządzaniem dotyczących miejsca Światowego Dziedzictwa.

W oparciu o Orzeczenie Znaczenia miejsca Światowego Dziedzictwa Komitet zatwierdził zmianę jego nazwy na następującą: Auschwitz Birkenau: niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady (1940–1945).

[polskie tłumaczenie oryginalnego uzasadnienia wpisu Auschwitz-Birkenau na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO ]