Otwarcie Muzeum

14 czerwca 1947 r. odbyła się uroczystość otwarcia Muzeum, która zgromadziła kilkadziesiąt tysięcy uczestników, głównie byłych więźniów, ich rodziny oraz delegatów wielu organizacji społecznych i politycznych, polskich i żydowskich. Uroczystość rozpoczęła się od odprawienia nabożeństw – katolickiego na dziedzińcu bloku 11, żydowskiego w bloku 4 oraz prawosławnego i ewangelickiego w 11 Po ich zakończeniu przemawiali m.in.: premier Józef Cyrankiewicz i poseł Józef Sak – przedstawiciel Centralnego Komitetu Żydów w Polsce. Następnie uczestnicy uroczystości złożyli wieńce przed Ścianą Śmierci na dziedzińcu bloku 11, po czym premier Cyrankiewicz dokonał otwarcia Muzeum.

Dopiero 2 lipca 1947 r. Sejm przyjął ustawę powołującą Muzeum do istnienia. Stanowiła ona, że „Tereny byłego hitlerowskiego obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu, wraz z wszelkimi znajdującymi się tam zabudowaniami i urządzeniami zachowuje się po wsze czasy jako Pomnik Męczeństwa Narodu Polskiego i innych Narodów. […] Państwowe Muzeum Oświęcim-Brzezinka ma za zadanie zbieranie i gromadzenie dowodów i materiałów, dotyczących zbrodni hitlerowskich, udostępnienie ich społeczeństwu oraz naukowe ich opracowanie”. Ta dość nietypowa sytuacja, gdy najpierw otwarta została instytucja, a później przyjęto akt prawny, w oparciu o który powinna działać, spowodowana była faktem, że uroczystego otwarcia chciano dokonać 14 czerwca, w siódmą rocznicę przywiezienia pierwszego transportu polskich więźniów politycznych, a posiedzenie Sejmu zaplanowane zostało na początek lipca. Zatem władze, nie chcąc odsuwać terminu otwarcia Muzeum, zdecydowały się zainicjować jego działalność przed przyjęciem odnośnej ustawy.