Aktualności

Wzbogacona pamięć o Auschwitz

Pracownicy archiwum Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau zakończyli proces digitalizacji 47 tys. dokumentów z obozu koncentracyjnego Buchenwald, znajdujących się w zbiorach Polskiego Czerwonego Krzyża. Pierwszy etap prac przeprowadził PCK, a cały projekt finansowo wsparło Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Wstępna analiza wykazała, że blisko 30% dokumentów dotyczy więźniów Auschwitz. Dzięki wysiłkowi archiwistów dotychczasowa baza danych o więźniach powiększona zostanie o kolejne, nieznane dotychczas nazwiska ofiar tego największego niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego.

Nowe informacje pozwolą uzupełnić luki w wydawanych od kilku lat przez Muzeum Księgach Pamięci z nazwiskami uwięzionych. Jak powiedział kierownik archiwum Wojciech Płosa, niejednokrotnie w dostępnych dokumentach obozowych widnieje tylko numer więźniarski i nic ponadto. – Dzięki nowym danym będzie można ustalić lub zweryfikować los wielu więźniów. Jest to cenne uzupełnienie naszej wiedzy o Auschwitz – podkreślił Płosa.

Uzyskane materiały pojawią się w dostępnej na internetowej stronie Muzeum elektronicznej bazie online , zawierającej już blisko 150 tys. znanych historykom nazwisk więźniów. Zostaną także przekazane Ośrodkowi Karta, realizującemu projekt „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Celem tego ostatniego przedsięwzięcia jest imienne upamiętnienie obywateli polskich represjonowanych pod niemiecką okupacją w latach 1939-1945.

Kolekcja dokumentów obozu koncentracyjnego Buchenwald (w formie cyfrowej, 47197 dwustronnych skanów) składa się z czterech rodzajów dokumentów zawierających dane polskich więźniów i więźniarek obozów koncentracyjnych, w tym: Auschwitz, Buchenwald, Ravensbrück i Gross-Rosen.

Zespół dokumentów nie jest jednorodny. Zdecydowaną większość, ok. 34 tys., stanowią tzw. Häftlings-Personal-Kartei (karty personalne więźniów), sporządzone przez wydział zatrudnienia obozów Auschwitz i Buchenwald w okresie 1940-1945. Zawierają one m.in. dane personalne więźnia, rysopis, adnotacje o ruchu więźnia między obozami, jego zatrudnieniu w komandach więźniarskich, w niektórych przypadkach z dołączoną fotografią więźnia. Ten rodzaj dokumentu został sporządzony na drukach ściśle do tego przeznaczonych oraz na kartotekach zastępczych używanych do gromadzenia danych w systemie Hollerith dla WVHA.

Drugi rodzaj dokumentów to kartoteka obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie sporządzona prawdopodobnie w izbie pisarskiej kierownictwa obozu (Lagerschreibstube, Abteilung III-Schutzhäftlagerführung) i dotycząca głównie więźniów bezpośrednio skierowanych do tego obozu oraz przeniesionych z obozu Dachau w okresie 1938-1942. Oprócz danych personalnych i informacji dotyczących uwięzienia wraz z jego przyczynami, zawiera także dane o przeniesieniach i zgonach więźniów.

Ponadto w tym zbiorze dokumentów znajdują się także kartoteki depozytów rzeczy więźniarskich, które zostały sporządzone w magazynie mienia więźniarskiego Effektenkammer, Abteilung IV KL Buchenwald, oraz kartoteka depozytów pieniężnych, z wyłączeniem tych, które zostały wraz z więźniem przeniesione do innego obozu. Pierwszy z wymienionych dokumentów jest formularzem z wymienionymi nazwami części garderoby oraz danymi więźnia i adresem najbliższych krewnych oraz datą zgonu. Kartoteka depozytów pieniężnych jest drukiem zawierającym jedynie dane personalne oraz numer obozowy z Buchenwaldu oraz ilość przesłanych lub wypłaconych więźniowi pieniędzy zatwierdzona jego własnoręcznym podpisem. Oba rodzaje dokumentów dotyczą okresu 1939-1945.

Opr. Ewa Bazan