Aktualności
Wystawa dokumentów z Archiwum Eissa w Bernie
W rezydencji Ambasadora RP w Bernie została otwarta wystawa prezentująca Archiwum Eissa, wyjątkowy zbiór dokumentów pozyskanych w sierpniu przez Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau dzięki ogromnemu zaangażowaniu polskiej dyplomacji oraz wsparciu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Ambasador Jakub Kumoch w słowach powitania skierowanych do licznych gości podkreślił współpracę dyplomatów, muzealników, archiwistów, konserwatorów i wystawienników z wielu instytucji, która doprowadziła do pozyskania cennego zespołu archiwalnego, dokumentującego ogromny wysiłek polskich dyplomatów czasów wojny, by wraz z działaczami organizacji żydowskich uratować jak najwięcej zagrożonych Zagładą Żydów. Siatka utworzona przez polskich dyplomatów masowo wystawiała paszporty niektórych krajów Ameryki południowej. Dzięki tym dokumentom udało się uratować od śmierci co najmniej kilkaset osób.
Wicepremier, Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. Piotr Gliński wspomniał sylwetki głównych postaci tworzących podczas wojny tzw. Grupę Berneńską – tj. ówczesnego ambasadora RP Aleksandra Ładosia, konsula Konstantego Rokickiego oraz działaczy żydowskich, Chaima Eissa i Abrahama Silberscheina. Premier podziękował wszystkim stronom zaangażowanym, przede wszystkim ambasadorowi Jakubowi Kumochowi oraz konsulowi honorowemu RP p. Markusowi Blechnerowi, którego odznaczył odznaką „Zasłużonego dla Kultury Polskiej”.
Dr Piotr M. A. Cywiński, dyrektor Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau, podkreślił, że Archiwum EIssa jest częścią historii Polski, historii Żydów, ale także dziejów Szwajcarii i wielu innych państw, z których pochodzili ratowani lub które godziły się na wystawianie fałszywych paszportów. Z tego względu za bardzo ważne uznał, by wystawa, której otwarcie ma miejsce w Bernie, in situ względem tejże historii, stała się wystawą podróżującą nie tylko po Szwajcarii czy Polsce, ale dużo szerzej. Zapowiedział też, że wszystkie dokumenty, które będą tego wymagały, zostaną poddane konserwacji w laboratorium Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau.
Dr Wojciech Kozłowski, dyrektor Instytutu Pileckiego, podziękował Hannie Radziejowskiej, głównej twórczyni wystawy oraz wszystkim osobom, które się do tego przyczyniły.
– W gablotach prezentowane są najcenniejsze obiekty z archiwum Eissa: paszporty, rachunki, korespondencje pomiędzy Chaimem Eissem i polskimi dyplomatami. Są także listy pomiędzy Żydami przebywającymi w gettach a Silberscheinem, który był jednym z pośredników pomiędzy polskimi Żydami i placówką dyplomatyczną – powiedziała kuratorka wystawy Hanna Radziejowska z Instytutu Pileckiego.
Mottem ekspozycji jest wiersz polskiego Żyda, poety i kronikarza getta warszawskiego zamordowanego w 1943 r. Władysława Szlengla „Paszporty”:
Chciałbym mieć paszport Paragwaju,
złoty i wolny to jest kraj,
ach, jak przyjemnie być poddanym
kraju, co zwie się: Paragwaj.
Chciałbym mieć paszport Urugwaju,
mieć Costa Rica, Paragwaj,
po to, by mieszkać spokojnie w Warszawie,
to jednak najpiękniejszy kraj.
Grupa Berneńska była nieformalną formą współpracy polskich dyplomatów z poselstwa RP w Bernie i przedstawicieli organizacji żydowskich na rzecz ratowania europejskich Żydów. Pod kierownictwem ambasadora Aleksandra Ładosia grupa dostarczała fałszywe paszporty południowoamerykańskie, m.in.: Paragwaju, Salwadoru, Boliwii, Peru, Haiti i Hondurasu, które chroniły jego właścicieli przed wywózką do obozów zagłady w okupowanej przez III Rzeszę Polsce. Według różnych szacunków, w sumie wydano około 4 tys. takich dokumentów. Liczba ocalonych pozostaje nieznana.
Na wernisażu w Rezydencji Ambasadora obecni byli działacze i reprezentanci polonii szwajcarskiej, środowisk żydowskich, przedstawiciele korpusu dyplomatycznego i władz Szwajcarii. Trwają rozmowy, by wystawa prezentowana była jeszcze w tym roku w Rapperswil, w Genewie, oraz innych miejscach Szwajcarii.