Aktualności
Oryginalna korespondencja obozowa Mykoły Kłymyszyna
Oryginalna korespondencja obozowa Mykoły Kłymyszyna, więźnia niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz nr 57340, trafiła do Archiwum Miejsca Pamięci.
Zbiór obejmuje łącznie 77 listów i 8 kart pocztowych. To przede wszystkim korespondencja Mykoły Kłymyszyna z żoną Oleną - listy wysyłane z więzienia Montelupich w Krakowie, z Auschwitz oraz pisane już po zwolnieniu z obozu, ale także listy przesyłane przez żonę do obozu Auschwitz oraz dwa listy wysłane z Auschwitz przez Kłymyszyna do matki. Większość z nich nosi ślady sprawdzenia przez obozową cenzurę.
– Kolekcja ta ma dla nas szczególne znaczenie, bowiem bardzo rzadko zdarza się, aby zachowała się tak obszerna korespondencja zarówno wysyłana przez więźnia z obozu do rodziny, jak i ta, którą więzień otrzymywał od bliskich. W tym przypadku mamy do czynienia przede wszystkim z listami wymienianymi przez przebywającego w obozie męża z żoną. Dzięki temu możemy po wielu latach od tamtych wydarzeń odtworzyć proces wymiany myśli między dwojgiem ludzi, których wojenne wydarzenia rozdzieliły na długi czas. Mykoła Kłymyszyn pozostawił na wolności żonę Olenę i małego synka, którego pieszczotliwie oboje rodzice nazywali Seniatko lub Senko – powiedział Wojciech Płosa, kierownik Archiwum.
Mykoła Kłymyszyn urodził się 25 lutego 1909 r. w Mościskach. Od 1929 r. był członkiem Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów. W tamtym roku rozpoczął studia filozofii na Uniwersytecie Jagiellońskim. 13 stycznia 1936 r. został skazany na dożywocie za udział w zamachu na ministra spraw wewnętrznych RP Bronisława Pierackiego.
We wrześniu 1939 r. został uwolniony. Do 1941 r. przebywał w Krakowie, a od kwietnia 1941 r. był członkiem Zarządu Głównego frakcji Banderowców OUN. 7 września 1941 r. został aresztowany przez Niemców w Żytomierzu. Blisko rok spędził w więzieniach – najpierw we Lwowie, a następnie w Krakowie. 8 sierpnia 1942 r. został skierowany w grupie 63 mężczyzn z więzienia Montelupich do obozu Auschwitz, gdzie otrzymał numer 57340.
W obozie, pracując w komandzie Aufnahme (przyjmowania więźniów) wspólnie z polskimi więźniami z ruchu oporu kopiował nielegalnie listy transportów przyjętych do obozu, które były następnie przekazywane organizacji ruchu oporu. 19 grudnia 1944 r. został zwolniony z obozu.
W pisanych do siebie listach małżonkowie podkreślają, jak bardzo ważna jest dla nich więź, którą podtrzymują dzięki korespondencji. Informują się nawzajem o najistotniejszych sprawach, ale także wracają pamięcią do wspomnień.
20 lutego 1944 roku Mykoła Kłymyszyn napisał między innymi: „Z pierwszymi promieniami słońca całuję Cię, moja Ukochana. Właśnie teraz słońce przez okno do mnie zajrzało i wspomniałem Ciebie, bo Ty świecisz w moim życiu jak słońce. Chociaż ciągle jesteśmy od siebie daleko, jesteśmy złączeni promieniami słońca i gwiazd. Dziś jest tak piękna niedziela, jak wtedy, kiedy wybraliśmy się na wycieczkę poza Kraków i połamałem narty.”
W kilka miesięcy później natomiast zaznacza: „Dzisiaj mam bardzo spokojną niedzielę. Mogę odpocząć i pomarzyć o Was, moich Ukochanych. Widzę przed sobą Twoje kochane, szare oczy, które patrzą na mnie z tęsknotą i oczekiwaniem. Patrzą tak pięknie, jak zawsze patrzyła na mnie moja Olenka.”
Szczególne miejsce w korespondencji zajmuje syn, o którego zdrowie i zachowanie ojciec dopytuje w każdym liście. W liście z czerwca 1944 roku czytamy: „Nasz Senko musi być dobrze odżywiany w tym czasie, kiedy rośnie. Musi jeść i bawić się. Żałuję, że spędził beze mnie 3 lata. To są najpiękniejsze lata dzieciństwa”. Żona uspokaja męża, chwaląc syna jako dziecko bardzo grzeczne, wesołe i lubiące się bawić z rówieśnikami. Sieniatko bardzo lubił bawić się drewnianymi konikami i oglądać książki z obrazkami. Matka jest także dumna z tego, że synek dużo i poprawnie mówi. Podobnie jak ona, także dziecko bardzo tęskniło za nieobecnym w domu ojcem. 22 stycznia 1943 roku Olena napisała do swojego męża między innymi i takie słowa: „Nasz syn pięknie rośnie. Co wieczór prosi: ‘Boże, oddaj mi Ojca’.
Mykoła Kłymyszyn pozostał po wojnie w Niemczech. Organizował i kierował terenowym zarządem OUN w zachodnich strefach okupacyjnych Niemiec. W 1949 r. wyemigrował do USA.
Działacze OUN-B w KL Auschwitz
Niemcy rozpoczęli aresztowania aktywistów OUN-B w sierpniu 1941 r., ponieważ nie chcieli oni zrezygnować z planu utworzenia niepodległej Ukrainy.. Osadzano ich głównie w więzieniach na terenie dystryktu Galizien skąd przenoszono ich głównie do KL Sachsenhausen, a także w więzieniu Montelupich w Krakowie, skąd trafiali do KL Auschwitz.
Banderowcy zostali poddani represjom niemieckim i w większości przeszli do konspiracji. Po kilku miesiącach organizacja wznowiła działania. Dowodzenie odtworzoną konspiracyjną OUN-B objął Mykoła Łebed. W 1942 r. utworzono pierwsze oddziały Ukraińskiej Powstańczej Armii, która odpowiedzialna była m.in. za masowy mord na Polakach podczas tzw. Rzezi wołyńskiej.
W obozie koncentracyjnym Auschwitz Niemcy osadzili prawie 200 banderowców. Pobyt przeżyło większość osadzonych, którzy dzięki protekcji obozowego gestapo pracowali później w lepszych grupach roboczych. Ponadto otrzymywali w dużych ilościach paczki żywnościowe z Czerwonego Krzyża. Część z nich została również wcześniej zwolniona z KL Auschwitz, co miało związek ze zmianą polityki władz niemieckich wobec nacjonalistów ukraińskich.