Aktualności
Niemiecka pomoc dla Muzeum Auschwitz
1 lipca 2007 r. w Pracowni Konserwatorskiej Muzeum odbędzie się uroczyste podpisanie umowy z przedstawicielami Kraju Związkowego Nadrenii Północnej-Westfalii. Dotyczyć ona będzie przeprowadzenia konserwacji znajdujących się w archiwum Muzeum dokumentów Instytutu Higieny SS w Auschwitz. Zachowane akta obejmują okres od 10 kwietnia 1943 do 12 stycznia 1945 r.
Instytut zajmował się przede wszystkim wykonywaniem badań bakteriologicznych, głównie esesmanów oraz więźniów obozu Auschwitz, stąd też część dokumentów zawiera dane personalne badanych. Z usług Instytutu korzystał też Josef Mengele, który m.in. w czerwcu 1944 r. przesłał tam – w celu przeprowadzenia badań – głowę 12-letniego dziecka.
Projekt zabezpieczenia dokumentów realizowany będzie wspólnie przez konserwatorów polskich i niemieckich w latach 2008-2011 i pozwoli zakonserwować cały zbiór dokumentów, czyli ok. 39 tys. sztuk. Koszty całości przedsięwzięcia, wynoszące ok. 2 mln złotych, pokryje strona niemiecka.
Pracownia konserwatorska Muzeum
Uruchomiona w 2002 r. i zatrudniająca ośmiu wysokiej klasy specjalistów Pracownia Konserwatorska jest jedną z najnowocześniejszych i najlepiej wyposażonych tego typu placówek w kraju. Zrealizowano w niej już kilka ważnych zadań: m.in. oczyszczono i zabezpieczono ponad 80 tys. sztuk butów, odebranych przez SS ludziom deportowanym do Auschwitz; poddano konserwacji metalowe elementy krematoriów z Birkenau, zachowane walizki po deportowanych, oraz poobozowe rysunki, grafiki i obrazy.
Pracownicy Działu Konserwacji zabezpieczają też na bieżąco oryginalne dokumenty z muzealnego Archiwum. Konserwacja dokumentów Instytutu Higieny SS jest największym jak dotychczas tego typu projektem pracowni.
Akta Instytutu Higieny SS w Auschwitz
Instytut Higieny Waffen-SS i Policji w Auschwitz, Górny Śląsk (Hygiene Institut der Waffen-SS und Polizei Auschwitz O/S) powstał jesienią 1942 r. Był filią Głównego Urzędu Higieny SS, który podlegał Głównemu Urzędowi Sanitarnemu SS (SS-Hauptsanitäramt) w Berlinie. Geneza powstania tej placówki w obozie koncentracyjnym Auschwitz nie jest do końca znana. Wydaje się, że mogło to być związane z rozbudową obozu oraz epidemią duru wysypkowego, która w 1942 r. uległa nasileniu w obozie, co powodowało zagrożenie dla zdrowia esesmanów i ich rodzin.
Do wiosny 1943 r. siedzibą Instytutu Higieny SS był obóz macierzysty KL Auschwitz I. Następnie placówkę przeniesiono do pobliskiego Rajska, gdzie funkcjonowała do ewakuacji obozu w styczniu 1945 r.
Na czele instytutu stał jego kierownik – esesman w stopniu oficera, który miał do dyspozycji dwóch zastępców zajmujących się kancelarią ogólną i księgowością. Przez cały okres istnienia Instytutu Higieny SS w Auschwitz kierował nim SS-Hauptsturmführer Bruno Nikolaus Maria Weber. Jego zastępcami byli: Hans Delmotte i Hans Münch.
Do zakresu działania Instytutu Higieny należało wykonywanie badań higienicznych i bakteriologicznych dla oddziałów SS, Wehrmachtu, policji i dla obozów koncentracyjnych (cały kompleks Auschwitz-Birkenau wraz z podobozami, ale również np. dla KL Gross-Rosen). Podstawowym materiałem badanym w placówce były próbki krwi i wydzielin fizjologicznych, pobierane od więźniów obozu, członków załogi SS i ich rodzin, a także od członków formacji zbrojnych SS i Wehrmachtu stacjonujących w rejonie Oświęcimia.
Profil badań dotyczył głównie duru plamistego, malarii i kiły. Szczególnie często badani byli więźniowie zatrudnieni w komandach (drużynach roboczych), które wykonywały prace na rzecz załogi SS w KL Auschwitz – pracownicy kuchni SS czy magazynów odzieżowych i z ekwipunkiem dla esesmanów.
Instytut Higieny SS miał do dyspozycji następujące laboratoria: bakteriologiczne, chemiczne, biologiczne, histologiczne, serologiczne, laboratorium odczynu Wassermanna, laboratorium w bloku nr 20 obozu Auschwitz I, a także sekcje produkcji pożywek dla bakterii i klimatologiczną. Każda z tych komórek prowadziła odrębną dokumentację, której część ocalała i znajduje się obecnie w zbiorach archiwalnych Muzeum.
Zasadniczą część zespołu akt Instytutu Higieny SS stanowią:
- księgi główne (Hauptbüchern) – 9 tomów;
- księgi pomocnicze (Nebenbüchern) – 8 tomów;
- zlecenia na przeprowadzenie różnego rodzaju badań na próbkach krwi i wydzielin fizjologicznych oraz ich wyniki – 62 tomy.
Do ksiąg głównych wpisywano wszystkie badania, jakie przeprowadzał Instytut Higieny SS. Księgi pomocnicze prowadzone były przez poszczególne wyżej wymienione laboratoria i odzwierciedlają one różnego rodzaju badania analityczne prowadzone przez te laboratoria.
Niewątpliwie najbardziej obszerny jest materiał dotyczący samych zleceń przeprowadzenia badań i ich wyników. Z tej dokumentacji dowiadujemy się o licznych badaniach próbek krwi, moczu, kału, plwociny, płynu mózgowo-rdzeniowego, a także o badaniach serologicznych i bakteriologicznych na obecność zarazków duru i dyzenterii. Wśród tych dokumentów znajdują się również wyniki badań mikroskopowych, histopatologicznych i chemicznych przeprowadzanych na wycinkach ludzkich organów.
Materiał aktowy pozostały po Instytucie Higieny SS pozwala zatem przede wszystkim na poznanie specyfiki działalności tej placówki. W dokumentach znajdują się dane personalne osób, które poddano badaniom (w tym członków załogi SS z KL Auschwitz i więźniów obozu Auschwitz-Birkenau oraz podobozów), a także informacje o personelu kierowniczym tej placówki oraz o zatrudnionych tam do pomocy więźniach. Ważne są również dane związane z zamówieniami dotyczącymi sprzętu i materiałów niezbędnych do funkcjonowania Instytutu Higieny.
