Aktualności
Konkurs „Po wojnie pozostało zaledwie pięć domów...” – zgłoszenia do 15 lipca
75 lat temu, w marcu i kwietniu 1941 r. Niemcy rozpoczęli masowe wysiedlenia polskiej ludności cywilnej z terenów położonych w pobliżu obozu koncentracyjnego Auschwitz I. Dla upamiętnienia tych wydarzeń 21 kwietnia 2016 r. Międzynarodowe Centrum Edukacji o Auschwitz i Holokauście zorganizowało sesję edukacyjną, a także ogłosiło konkurs „Po wojnie pozostało zaledwie pięć domów...”, nad którym honorowy patronat objęła Prezes Rady Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej Pani Beata Szydło.
Celem konkursu jest pielęgnowanie pamięci o Ofiarach Auschwitz, tragedii Zagłady oraz obozu koncentracyjnego, a także kształtowanie i rozwijanie, w szczególności wśród młodego pokolenia, wrażliwości na niesprawiedliwość i krzywdę ludzką.
Uczestnicy mogą ubiegać się o nagrody w dwóch kategoriach: obiekt historyczny, gdzie zadaniem jest przedstawienie obiektu historycznego pochodzącego ze zbiorów prywatnych z okresu II wojny światowej, dotyczącego wysiedleń ludności cywilnej z Oświęcimia i okolicznych miejscowości w latach 1940-1941, związanych z rozbudową niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz, a także praca literacka związana z tą tematyką. Prace nadsyłać można do 15 lipca 2016 r. Wszystkie szczegóły znaleźć można w regulaminie konkursu.
W liście skierowanym do uczestników konferencji przez Premier Beatę Szydło czytamy: „Szanowni Państwo, spotykacie się dziś w 75. rocznicę wysiedlenia polskich rodzin z miejscowości, na których terenie niemieccy naziści zaplanowali rozbudowę obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz. Poświęcona temu wydarzeniu sesja edukacyjna zorganizowana przez Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau jest szlachetnym wyrazem podtrzymywania pamięci o ofiarach niemieckich represji, hołdem złożonym ludności cywilnej Oświęcimia i okolic, ale także dowodem naszej wspólnej wiary, że utrwalanie prawdy historycznej i przekazywanie jej kolejnym pokoleniom pozwala budować lepszą przyszłość. Dzisiejsze spotkanie z pewnością przyczyni się do upamiętnienia wydarzeń lat 1940-41, które rozegrały się na bliskiej memu sercu Ziemi Oświęcimskiej. Jestem wdzięczna inicjatorom sesji za cenne działania służące przekazywaniu dziedzictwa historycznego tych terenów, a tym samym umacnianiu miejscowej tożsamości.”
W czasie sesji wykład poświęcony wysiedleniom wygłosił dr Jacek Lachendro z Centrum Badań Muzeum Auschwitz. Swoimi wspomnieniami podzielili się świadkowie wysiedleń: Konstancja Klamra oraz Marian Górnicki. Odbył się również panel dyskusyjny zatytułowany „Wysiedlenie ludności cywilnej we wspomnieniach rodzin”, w którym udział wzięli o. Piotr Bielenin, Zofia Przybyłowska oraz Stanisław Rydzoń.
– Wysiedlenia przeprowadzono w związku z niemieckimi planami rozbudowy samego obozu, jak i zagospodarowaniem terenu przyobozowego: rozbudowy KL Auschwitz tak, aby mógł pomieścić 30 tysięcy osób, budowy przez niemiecki koncern IG Farben fabryki kauczuku syntetycznego i dostarczenia 10 tysięcy więźniów do pracy przy jej budowie, a także utworzenia wokół istniejącego obozu koncentracyjnego obszaru, na którym zamierzano rozwinąć gospodarkę rolno-hodowlaną i rybną – powiedział dr Lachendro.
Łącznie w związku z założeniem i rozbudową obozu koncentracyjnego Auschwitz Niemcy wysiedlili z Oświęcimia i pobliskich wsi 8-9 tysięcy Polaków. Ponadto do pobliskich gett deportowano całą żydowską ludność Oświęcimia – łącznie około 7 tysięcy osób. W sumie zniszczono osiem polskich wsi i rozebrano ponad sto budynków znajdujących się na terenie miasta Oświęcimia, w bezpośrednim sąsiedztwie obozu Auschwitz I.
Akcja wysiedleńcza trwała z przerwami do końca kwietnia i objęła mieszkańców Babic, Boru i Bud (przysiółki Brzeszcz), Brzezinki, Broszkowic, Harmęż, Klucznikowic oraz Rajska. Zostali oni wywiezieni do Generalnego Gubernatorstwa oraz do pobliskich miejscowości na Górnym Śląsku i w powiecie bielskim. Część z nich, zwłaszcza młodych ludzi, Niemcy skierowali na roboty przymusowe.
Józefa Paszek z domu Bieżańska, zamieszkała w Pławach nr 13 w relacji, złożonej w 1966 r., tak wspominała moment wysiedleń: „W sobotę 8 marca 1941 roku przyjechały do wioski 4 ciężarowe samochody (…) uzbrojeni SS-mani (…) rozeszli się do poszczególnych domów wydając mieszkańcom rozkaz natychmiastowego opuszczenia. Nie pozwolono nam zabrać naszych rzeczy ani jedzenia. (…) W poniedziałek rano postawiono wagony kolejowe, do których nas załadowano i pod eskorta odwieziono nas do Gorlic. Razem z nami jechali Żydzi oświęcimscy z rodzinami”.
Na zajętym obszarze władze obozowe przejęły cały inwentarz żywy i ruchomy oraz wszystkie nieruchomości. Domy i zabudowania były systematycznie burzone, a pozyskany materiał budowlany wykorzystany do budowy obozu Birkenau oraz podobozów: Babitz, Harmense, Budy, Rajsko. W rezultacie w Brzezince, Pławach i Harmężach zniszczono ponad 90 % gospodarstw, natomiast w Babicach, Broszkowicach, Borze i Rajsku ponad 40 %.
– W roku 1941 władze okupacyjne prowadziły również akcje wysiedleńcze ludności z dalej położonych miejscowości, m.in. z Bielan, Osieka, Nowej Wsi, Piotrowic, Polanki Wielkiej, Witkowic, Zatora. Wiązały się one z realizacją tzw. polityki umacniania niemczyzny na terenach zaanektowanych przez Trzecią Rzeszę. Miejsce wysiedlonych zajmowali osadnicy niemieccy z północnej Bukowiny i Besarabii. W 1942 r., w związku z budową fabryki chemicznej IG Farben, wysiedlono także mieszkańców Monowic – mówił Jacek Lachendro.
Przypomniał on także, że wysiedlenia Polaków rozpoczęły się już wiosną 1940 r., kiedy na przedmieściach Oświęcimia władze SS założyły obóz koncentracyjny Auschwitz. W celu pozbycia się niewygodnych świadków, a także uniemożliwienia miejscowej ludności kontaktów z więźniami i utrudnienia tym ostatnim ucieczek władze obozowe wysiedliły już 19 czerwca 1940 roku mieszkańców z bezpośredniego sąsiedztwa obozu. Natomiast w lipcu i listopadzie tego samego roku oraz kwietniu 1941 usunęły ludność z lewobrzeżnej dzielnicy Oświęcimia – Zasola.
Tematyce wysiedleń ludności mieszkańców Brzezinki i okolicznych miejscowości związanych z rozbudową KL Auschwitz poświęcona była także wystawa „Dom utracony”, którą od 22 do 30 kwietnia oglądać można było w Centrum Obsługi Turystów w Brzezince. Muzeum było jednym z partnerów tej ekspozycji.
Organizatorami sesji edukacyjnej było Międzynarodowe Centrum Edukacji o Auschwitz i Holokauście w Państwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau, a także Sołectwa i Rady Osiedlowe z terenów, z których dokonano wysiedleń oraz Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie.
Pliki do pobrania
