Posiedzenia MRO

Posiedzenie XL: 29 października 2024

W Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN 29 października 2024 r. odbyło się 40. posiedzenie Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej. Obradom przewodniczył prof. Dariusz Stola.

W posiedzeniu wzięła udział minister kultury i dziedzictwa narodowego Hanna Wróblewska oraz wiceminister spraw zagranicznych Władysław Teofil Bartoszewski, którzy wręczyli nominacje nowym członkom rady: dr Havi Dreyfus oraz rabinowi Michaelowi Schudrichowi.

Podczas posiedzenia dyrektor Muzeum Auschwitz dr Piotr M. A. Cywiński wręczył „Światło Pamięci”, najwyższą nagrodę Miejsca Pamięci, członkowi Rady prof. Michaelowi Berenbaumowi. Wyróżnienie to jest przyznawane za wybitny wkład w edukację o Auschwitz i Zagładzie i uhonorowaniem osób zajmujących się podtrzymywaniem i przekazywaniem pamięci o niemieckim nazistowskim obozie koncentracyjnym i zagłady Auschwitz.

Członkowie Rady minutą ciszy uczcili pamięć zmarłego 18 października prof. Yehudy Bauera.

Na początku obrad gości powitał dyrektor Muzeum POLIN Zygmunt Stępiński: – Muzeum POLIN jest wielkim pytaniem. Spotykamy się tu, bowiem spotykają się tu dwie Europy, dwie europejskie tradycje i dwa oblicza naszej historii. Pierwsze, mroczne, groźne i wręcz przerażające. Przez stulecia towarzyszą nam ksenofobia, nietolerancja, wykluczenie, prześladowanie, wreszcie zniszczenie i śmierć. Jest jednak inna tradycja, spuścizna kulturowego przenikania różnych tradycji, otwartość na to, co inne, bez zamazywania różnic i uniformizacji, ale inspirowanie ludzi do zmian, do tworzenia, poszukiwania, wreszcie rozwoju i rozkwitu. Znamy literalnie jeden jedyny sposób, by wybór tej drogi był prostszy - to edukacja we wszystkich jej wymiarach. To zadanie, które nigdy nie będzie miało swojego kresu. I właśnie w tym widzę przestrzeń do współpracy między radą a naszym muzeum.

O wyzwaniach stojących przed Międzynarodową Radą Oświęcimską mówił jej sekretarz Marek Zając: – Przez najbliższe tygodnie do 27 stycznia 2025 r. nasze myśli będzie zaprzątać przede wszystkim osiemdziesiąta rocznica wyzwolenia Auschwitz. Jednak sprawy Auschwitz można podzielić na dwa najważniejsze pola. Jednym z nich są kwestie wystawiennicze. W toku są prace nad Nową Wystawą Główną oraz Nową Wystawą Polską. W planach jest także wystawa sztuki obozowej wykonywanej przez więźniów albo jeszcze w trakcie działania obozu albo już po wojnie. Drugie pole to działania o charakterze edukacyjnym. Mamy do czynienia z przedsięwzięciami unikalnymi na skalę światową, jakim jest wirtualne zwiedzanie Muzeum Auschwitz w czasie rzeczywistym. Bardzo wiele obiecujemy sobie po tym narzędziu.

Głównym tematem prezentacji dyrektora Muzeum Auschwitz dr. Piotra M. A. Cywińskiego były zbliżające się obchody 80. rocznicy wyzwolenia Auschwitz, które odbędą się 27 stycznia 2025 r. w specjalnym namiocie nad bramą byłego obozu Auschwitz II-Birkenau.

– Już teraz widzimy duże zainteresowanie świata. Od sierpnia otrzymujemy kolejne prośby o wywiady, czy artykuły związane z samą rocznicą, ale też szerszym uniwersalnym spojrzeniem na pamięć. Jeżeli media interesują się tym na wiele miesięcy wcześniej, to istnieje szansa, że temat ten zostanie w odpowiedni sposób zauważony – powiedział Piotr Cywiński.

Na obchody rocznicowe zaproszeni są wszyscy Ocalali z Auschwitz, każdy z jedną osobą towarzyszącą. – Obecne będą także liczne delegacje państwowe. Mamy już ponad dwadzieścia wstępnych deklaracji, bardzo często na najwyższym możliwym szczeblu. Już niedługo będziemy też kontaktować się też z instytucjami edukacyjnymi, z którymi współpracujemy – powiedział.

– Niezwykle ważne jest to, że udało się nam odpolitycznić obchody. Główne słowa padną ze strony Ocalałych. To ma być bowiem dzień pamięci i skupienia na pamięci. Zostało to bardzo dobrze przyjęte przez Ocalałych – podkreślił Piotr Cywiński.

Symbolem obchodów będzie wagon towarowy, który dziś znajduje się na środku rampy w byłym obozie Birkenau. Wagon ten zostanie wysunięty przed Bramę Śmierci i to przed nim zostaną złożone znicze – zarówno przez Ocalałych, jak i szefów delegacji państwowych – upamiętniające wszystkie ofiary Auschwitz.

W swoim wystąpieniu dyrektor mówił też o tym, co wydarzyło się w Muzeum od czasu ostatniego posiedzenia Rady. Wspomniał m.in. o frekwencji, która wraca do poziomu przed pandemią, i która w tym roku powinna osiągnąć ok. 1,8 miliona osób.

– Obserwujemy tu stały wzrost. Jestem przekonany, że byłby on większy, gdyby nie napaść Rosji na Ukrainę, która stanowi jakąś psychologiczną barierę dla rodziców uczniów z dalekich państw oraz oczywiście wzrost pewnych tendencji antysemickich po ataku terrorystycznym Hamasu – powiedział Piotr Cywiński.

Wspomniał również o działającej od stycznia platformie „Auschwitz in Front of Your Eyes” pozwalającą na zwiedzanie Miejsca Pamięci na żywo z przewodnikiem w formie online: – Jest to być może po raz pierwszy moment – na skalę niespotykaną – do interakcji z pewną szczególną grupą odbiorców, której zazwyczaj nie widzimy wśród odwiedzających - managerów dużych firm i korporacji. Udało nam się już zainteresować kilka firm wykorzystaniem zwiedzania online do tego, aby budować w swoich firmach pewne etyczne podstawy bazujące na pamięci. Przygotowujemy w tej chwili cały projekt, który będzie adresowany dla świata międzynarodowych korporacji.

Wśród najważniejszych wydarzeń dyrektor przypomniał też obchody 84. rocznicy deportacji pierwszych Polaków do KL Auschwitz 14 czerwca, a także 80. rocznicę obchodów likwidacji obozu dla Romów i Sinti w Auschwitz II-Birkenau, która miała miejsce 2 sierpnia.

– Było tam bardzie wielu ludzi, a także duże grupy młodzieży. Naprawdę była to bardzo doniosła i ważna uroczystość. Po raz pierwszy był na niej obecny dyrektor Yad Vashem, który wygłosił bardzo ważne wystąpienie, które moim zdaniem przeszło do historii. Chciałem za to bardzo podziękować Dani Dayanowi. Z okazji rocznicy zorganizowaliśmy w Muzeum również konferencję edukacyjną „Sinti i Romowie. Wykluczenie – Zagłada – Pamięć" – powiedział.

Mówiąc o pracach wystawienniczych dyrektor wymienił m.in. prace nad ostatnią częścią Nowej Wystawy Głównej, jak i Nowej Wystawie Polskiej, którą zastąpiono czasową ekspozycją poświęconą losom obywateli polskich w obozie Auschwitz.

– Spodziewamy się, że wystawa polska powinna zostać otwarta w połowie 2025 r., natomiast pierwsza otwierana część wystawy głównej – de facto część merytorycznie ostatnia – powinna być gotowa do końca przyszłego roku. Nie widzę w tej chwili zagrożeń dla opóźnienia tych prac – powiedział Piotr Cywiński.

– Trwają też przygotowania do utworzenia zupełnie nowej wystawy sztuki obozowej, zarówno jeżeli chodzi o gromadzenie środków, jak i samą koncepcję. To może być bardzo ciekawe narzędzie ukazywania siły dehumanizacji, ale także różnych ludzkich emocji w obozie. Na wielu rysunkach widać to w sposób szczególnie wymowny. Wydaje nam się, że poprzez sztukę możemy opowiedzieć o wnętrzu człowieka w obozie. Jeżeli damy radę uratować choć część tych ludzkich odczuć, to będzie to niezwykle ważne – podkreślił dyrektor.

Wśród nowych publikacji dyrektor wymienił przede wszystkim ukończone 5-tomowe kalendarium historii Auschwitz.

– Widzimy tam wyniki najnowszych badań całego zespołu naszych historyków. To ich gigantyczna praca. W tej chwili całość ukazuje się w wersji polskiej, ale już trwają prace nad angielskim tłumaczeniem. Będą też kolejne. Pracownicy naukowi Muzeum mogą czuć dużą satysfakcję i dumę. Teraz będziemy mogli rozpocząć kolejny etap pracy badawczej – opracowanie nowej monografii historii Auschwitz – powiedział dyrektor Cywiński.

Wśród wydarzeń edukacyjnych dyrektor mówił o seminarium dla nauczycieli z Ukrainy, Międzynarodowej Akademii Letniej, która cieszyła się taką popularnością, iż musiała powstać dodatkowa edycja prowadzona online, o spotkaniach dla młodzieży, także z Ocalałymi, związanych z 80. rocznicą wybuchu Powstania Warszawskiego, jak również seminarium pracowników Muzeum, którzy odwiedzili miejsce pamięci Maison d’Izieu.

Mówił on też o przetłumaczonej na japoński lekcji internetowej poświęconej najważniejszym zagadnieniom historii obozu Auschwitz, a także o otwarciu hostelu, który powstał w bezpośrednim sąsiedztwie Centrum Obsługi Odwiedzających. Jest on przeznaczony przede wszystkim dla wolontariuszy i uczestników różnych seminariów czy pobytów studyjnych. Cały projekt nowego Centrum Obsługi Odwiedzających zyskał nagrodę Stowarzyszenia Architektów Polskich w kategorii „architektura w przestrzeni dziedzictwa”.

Dyrektor Cywiński powiedział też o krakowskiej konferencji Medical Review Auschwitz. – W tej chwili wrócono do refleksji medycznej związanej z osobami osadzonymi w Auschwitz na bardzo różnych płaszczyznach. Natomiast teksty historyczne, które zostały opublikowane wiele dekad temu, są w tej chwili tłumaczone i udostępnianie w Internecie. W moim przekonaniu to jedyny ogromy zasób refleksji naukowej dotyczącej tego, co dzieje się z człowiekiem w obozie. Wspieramy ten projekt, szukamy także środków na tłumaczenia.

Wspomniał on również o prowadzonych na terenie byłego obozu pracach konserwatorskich finansowanych ze środków Fundacji Auschwitz-Birkenau, które podsumowano ostatnio na posiedzeniu Komitetu Międzynarodowego FAB.

Rada wysłuchała także informacji dotyczącej sytuacji Miejsca Pamięci w Treblince, którą przedstawili dyrektor Departamentu Dziedzictwa Kulturowego w MKiDN Piotr Rypson, zastępca dyrektora Muzeum Treblinka Iwona Wasilewska oraz dr Sebastian Różycki z Wydziału Geodezji i Kartografii Politechniki Warszawskiej.

– Rada zajmuje się również innymi miejscami pamięci działającymi na terenach dawnych niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych i zagłady. Obecnie na pierwszy plan wysuwa się Treblinka, gdzie stoimy przed wieloma ważnymi kwestiami: to nowy budynek muzealno-wystawienniczy, a także nowa wystawa. Bardzo inspirujące odkrycia archeologiczne każą nam na nowo myśleć o przestrzeni Treblinki. Mam nadzieję, że podczas przyszłego posiedzenia zorganizujemy wizytę w tym Miejscu Pamięci – powiedział sekretarz Rady Marek Zając.

Po obradach członkowie Rady odwiedzili Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN.