Aktualności
Wyzwania edukacji w autentycznych miejscach pamięci
Rezultaty trzyletniego projektu „The Future of Auschwitz and the Holocaust Education in Authentic Memorial Sites” realizowanego przez Muzeum Auschwitz oraz Dom Anny Frank w Amsterdamie podsumowano podczas międzynarodowej konferencji, która odbyła się w Galerii Książki w Oświęcimiu w dniach 10-12 października.
Projekt składał się z pięciu komponentów: edukacji on-line, wymiany nauczycieli, podróży studyjnych dla edukatorów Miejsca Pamięci, szkolenia dla grupy młodych liderów oraz dostosowania scenariusza wizyty w Miejscu Pamięci Auschwitz-Birkenau do percepcji osób o specjalnych potrzebach edukacyjnych.
Wszystkie działania koncentrowały się na doskonaleniu umiejętności zawodowych nauczycieli i edukatorów muzealnych, głównie w dziedzinie nauczania o tolerancji i poszanowaniu praw człowieka, a także o historii rasizmu i antysemityzmu.
– Żyjemy w bardzo dziwnych, dynamicznych i trudnych czasach. Stoimy dziś przed wielkim wyzwaniem: jak dalej uczyć? Czy nie popełniliśmy w przeszłości błędów w zakresie edukowania w miejscach pamięci? Czy nasze działania przynoszą efekt, skoro bardzo często spotykamy się z falą niezrozumienia, populizmu. Co dalej? Jak z tym sobie będziemy radzić? Ta konferencja pokazuje nam możliwości pracy z różnymi ludźmi, w różnych środowiskach, jak dalej mamy pracować - w Auschwitz i w innych miejscach pamięci – powiedział otwierając konferencję dyrektor Międzynarodowego Centrum Edukacji o Auschwitz i Holokauście Andrzej Kacorzyk.
Ambasador Królestwa Niderlandów w Polsce Ron J.P.M. van Dartel w liście przesłanym do uczestników konferencji napisał: „Nigdy więcej Auschwitz! Nie wieder Auschwitz! Nooit meer Auschwitz! Hasło to znane jest we wszystkich językach i wyraża oczywiste życzenie naszych powojennych pokoleń. W minionych dziesięcioleciach, a nawet w czasach obecnych dochodziło i dochodzi jednak do okrucieństw, co jest źródłem obaw i powinno skłaniać do refleksji. Życzenie to najwyraźniej nie jest podzielane przez wszystkich. Nasz obecny świat nadal wymaga codziennego wysiłku, by zapobiegać nienawiści, dyskryminacji i przemocy. Musimy pozostawać czujni, by nasze oczywiste życzenie pozostawało w mocy. Edukacja jest jedną z najważniejszych części tego wysiłku podejmowanego przez ludzi, instytucje i rządy”.
Konferencję otworzył panel zatytułowany „Wyzwania edukacji w autentycznych miejscach pamięci”, w którym wzięli udział dr. Anna Ziółkowska, dyrektor muzeum martyrologicznego w Żabikowie, Piotr Tarnowski, dyrektor Muzeum Stutthof oraz Bartosz Bartyzel, rzecznik prasowy Muzeum Auschwitz. Wśród tematów poruszanych podczas dyskusji były m.in. praca edukacyjna z co raz to nowymi pokoleniami odwiedzających, funkcjonowanie miejsc pamięci w świecie nowych technologii i mediów społecznościowych, wyzwania związane z budowaniem relacji pomiędzy historycznym wydarzeniem a współczesnością oraz to jak w miejscach pamięci budować postawy aktywnej odpowiedzialności na zagrożenia, które obserwujemy w dzisiejszym świecie.
– Jaka jest reakcja społeczeństwa i narodów na ludobójstwa i masowych mordów. Świat przygląda się i protestuje, ale nie przeciwdziała. To zło, które jest wokół nas, które rozwija się, jest przez naszą bierność akceptowane – powiedziała Anna Ziółkowska.
– Mimo dość powszechnie znanej historii, miliony ludzi odwiedzających Auschwitz i inne miejsca pamięci, sprawiają, że ta historia jest powszechnie znana, a mimo to nie słychać głosów protestu. Sytuacja birmańska jest zupełnie niepojęta, zważywszy, że na czele kraju stoi laureatka pokojowej nagrody nobla. My jako ośrodki eksperckie powinniśmy wzmacniać przekaz i przypominać, w którą stronę poszedł świat, gdy zabrakło kogoś kto nie powiedział nie – mówił Piotr Tarnowski.
– Powinniśmy uczulać i uwrażliwiać odwiedzających. Powinniśmy też współpracować z innymi organizacjami, bowiem sami - jako miejsca pamięci – nie jesteśmy zmienić świata. Powinniśmy jednak znaleźć sposób na to, aby głos płynący z miejsc pamięci był nie tylko opowieścią o historii, ale z naszej edukacji wypływały pytania nakłaniające ludzi do przyjęcia aktywnej, odpowiedzialnej postawy – podkreślił Bartosz Bartyzel.
Prof. Marek Kucia oraz dr Katarzyna Stec z Uniwersytetu Jagiellońskiego mówili o edukacji o Auschwitz i innych byłych obozach w perspektywie wykonywanych dotychczas badań socjologicznych.
Dzień zakończył panel poświęcony temu, w jaki sposób kontekst autentycznych miejsc pamięci wpływa na tematykę i możliwości edukacyjne. Wzięły w nim udział Magdalena Wolak z miejsca pamięci Camp des Milles, dr Alicja Bartuś z Oświęcimskiego Instytutu Praw Człowieka oraz dr Joanna Podolska z Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi.
Drugiego dnia przedstawiono szczegóły wszystkich części projektu. Pierwszą z nich była wymiana nauczycieli z Polski i Holandii W ramach spotkania w Miejscu Pamięci Auschwitz oraz w Krakowie uczestnicy zapoznali się a także zaprezentowali przykłady dobrych praktyk w nauczaniu o Holokauście i II wojnie światowej w obu krajach. Szczególny nacisk został położony na edukację w miejscach pamięci, przygotowanie i podsumowanie wizyt, edukacyjne wystawy objazdowe i innowacyjne rozwiązania dydaktyczne, wykorzystywane w nauczaniu o Holokauście, takie jak np. edukacja rówieśnicza czy praca z lekcjami internetowymi.
Natomiast podczas wizyty w Holandii edukatorzy odwiedzili m.in. Dom Anny Frank oraz inne amsterdamskie placówki takie jak: Narodowe Muzeum Holokaustu, Muzeum Żydowskie, Synagoga Portugalska oraz Muzeum Ruchu Oporu. W trakcie pobytu w Rotterdamie odwiedzili m.in. Rotterdam University of Applied Sciences, gdzie mieli możliwość udziału w dyskusji z młodymi edukatorami na temat ich perspektywy nauczania o II wojnie światowej. Seminarzyści zapoznali się także z działalnością klubu piłkarskiego Feyenoord oraz działającej przy nim Fundacji Giovanniego van Bronckhorsta, którego edukatorzy prowadzą działania na rzecz edukacji antydyskryminacyjnej. Podczas wizyty w Vught odwiedzili z kolei Miejsce Pamięci znajdujące się na terenie byłego niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego Herzogenbusch, zapoznając się z jego misją edukacyjną.
Drugą częścią projektu była studyjna wizyta 16 przewodników-edukatorów Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Holandii, którzy odwiedzili Amsterdam, a także Miejsce Pamięci Westerbork, z którego w latach 1942-44 deportowano, głównie do Auschwitz i Sobiboru, ponad 90 tysięcy Żydów z Holandii. Przewodnicy mogli zarówno zwiedzić tereny byłego obozu przejściowego Westerbork, jak i zapoznać się z ekspozycją muzealną oraz dowiedzieć się więcej na temat pracy Muzeum, specyfice i oczekiwaniach grup holenderskich. Szczególnie interesujące były prezentacje poświęcone nowym technikom edukacyjnym, m.in. użyciu technologii Virtual Reality.
Trzeci element projektu to program dla Młodych Liderów. Jego głównym założeniem było stworzenie grupy młodych edukatorów, których zadaniem będzie aktywne wspieranie i propagowanie programów edukacyjnych, zarówno Muzeum Auschwitz, jak i Domu Anny Frank, w ich własnych środowiskach. Ta część projektu była silnie skoncentrowana na kwestiach powiązania historii Auschwitz i Holocaustu z problemami dnia dzisiejszego, poprzez edukowanie o zagrożeniach związanych z antysemityzmem, rasizmem i dyskryminacją. W latach 2017-2018 grupa młodych liderów z Polski i Holandii wzięła udział w trzech spotkaniach: we Wrocławiu, Muzeum i Miejscu Pamięci Auschwitz oraz Amsterdamie.
W ramach projektu została opracowana lekcja internetowa „Auschwitz – niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady”, mająca na celu przygotowanie do wizyty w Miejscu Pamięci młodzież od 13 roku życia. Autorami scenariusza lekcji są: Adam Musiał i Monika Witalis-Malinowska, nauczyciele dyplomowani współpracujący z Międzynarodowym Centrum Edukacji o Auschwitz i Holokauście.
Metodyka lekcji opiera się na krótkich opisach najważniejszych wydarzeń, elementów ideologii i historii Trzeciej Rzeszy, obozów koncentracyjnych i Holokaustu. Oprócz samego tekstu historycznego częścią lekcji jest bogaty materiał archiwalny zawierający zdjęcia, mapy oraz fragmenty filmów dokumentalnych. Ważnym elementem lekcji są ćwiczeń dla uczniów, pozwalające na usystematyzowanie zdobytej wiedzy. Uczestnicy usłyszeli także o mobilnej wystawie „Doświadczenie Auschwitz w sztuce byłych więźniów” i przygotowanych dla niej materiałach edukacyjnych.
Podczas konferencji odbył się również panel „Grupy o specjalnych potrzebach edukacyjnych w Miejscach Pamięci - teoria a praktyka”, którego uczestnikami byli dr Marci Owsiński z Muzeum Stutthof w Sztutowie, Gabriel Dittrich z Campus Christophorus Jugendwerk, Leszek Szuster z Międzynarodowego Domu Spotkań Młodzieży oraz Piotr Kondratowicz z Dolnośląskiego Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego Nr 12 dla Niesłyszących i Słabosłyszących we Wrocławiu.
Ostatniego dnia konferencji uczestniczy zwiedzali Miejsce Pamięci Auschwitz według scenariuszy zwiedzania opracowanego w trakcie projektu.
Realizacja trzyletniego projektu i organizacja konferencji „The Future of Auschwitz and the Holocaust Education in Authentic Memorial Sites” były możliwe dzięki wsparciu finansowemu Ministerstwa Spraw Zagranicznych Królestwa Niderlandów.
Publikacja pokonferencyjna „Przyszłość Edukacji o Auschwitz i Holokauście w Autentycznych Miejscach Pamięci”
