Aktualności
Wystawa “Forbiden Art” w Bibliotece Eisenhowera w Kansas
Wystawę “Forbiden Art” (Sztuka zakazana) oglądać można w Dwight D. Eisenhower Presidential Library Museum and Boyhood Home w Abilene w amerykańskim stanie Kansas, gdzie urodził się, wychował i został pochowany generał i późniejszy prezydent Stanów Zjednoczonych. Ekspozycja przygotowana przez Muzeum Auschwitz prezentuje historie 20 dzieł sztuki wykonanych nielegalnie i z narażeniem życia przez więźniów niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych.
Data otwarcia wystawy została wybrana nieprzypadkowo. 6 czerwca uroczyście obchodzono 70. rocznicę D-Day – lądowania aliantów w Normandii, operacji wojskowej dowodzonej właśnie przez generała Eisenhowera.
Wystawa przedstawia prace artystyczne wykonane w obozie nielegalnie. Są to rysunki dokumentujące obozową rzeczywistość, ale także przykłady sztuki będącej ucieczką od tej okrutnej rzeczywistości. Wśród nich znajdują się prace Zofii Stępień, Haliny Ołomuckiej, Józefa Szajny, Franciszka Jaźwieckiego, Włodzimierza Siwierskiego, Mieczysława Kościelniaka, Petera Edela, Josefa Sapcaru i innych nie zawsze znanych z imienia i nazwiska więźniów. Powiększone i podświetlone reprodukcje fotograficzne zostały umieszczone w specjalnie zaprojektowanych drewnianych panelach wystawowych, które nawiązują do architektury obozowych baraków. Każdej pracy towarzyszy komentarz historyczny oraz fragmenty archiwalnych relacji.
Wystawa podzielona została na dwie części. W pierwszej ukazane są obozowe realia — różne sceny z funkcjonowania obozu, a także portrety więźniów. W drugiej natomiast zobaczyć można różne formy ucieczki od obozowej rzeczywistości: karykatury, album z życzeniami, czy też bajki pisane przez więźniów dla swoich dzieci.
Podczas uroczystego otwarcia okolicznościowy wykład poświęcony historii obozu Auschwitz i sztuce obozowej wygłosiła Teresa Wontor-Cichy, historyk z Centrum Badań Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau, Przytoczyła ona m.in. fragment relacji jednego z artystów, którego praca prezentowana jest na wystawie – więźnia Auschwitz, znanego artysty malarza, Mieczysława Kościelniaka, który podczas ewakuacji obozu został przeniesiony do obozu Mauthausen. Tam szczęśliwie doczekał wyzwolenia przez wojska amerykańskie.
Kościelniak naszkicował pospiesznie moment wjazdu czołgów do obozu. Zauważył to jeden z młodych oficerów, przystanął, aby przyjrzeć się więźniowi, a Kościelniak błyskawicznie naszkicował jego portret. Oficer zbliżył się i zaskoczony efektem oświadczył, że portret ten, wykonany w dniu wyzwolenia obozu, pozostanie dla niego relikwią na całe życie. Sportretowanym Amerykaninem okazał się kapitan Georg Brennan, dowódca Reconnaissance Squadron, żołnierz 3 armii generała Georga Smith Pattona.
Przeniesiony do szpitala obozowego Kościelniak wykonywał pamiątkowe portrety oficerom amerykańskim. Wiadomość ta dotarła do samego generała Pattona, który zażyczył sobie olejnego portretu naturalnej wielkości. Generał pozował w hełmie do roboczych szkiców portretu. Zadowolony efektem pracy, z wdzięczności zaproponował artyście obywatelstwo amerykańskie, który jednak postanowił powrócić do ojczyzny.
W tym samym czasie obóz i ocalałych więźniów wizytował głównodowodzący wojskami alianckimi generał Dwight D. Eisenhower, któremu Kościelniak wykonał trzy portrety. Prace te zostały prawdopodobnie przewiezione do Stanów Zjednoczonych z pozostałym wyposażeniem armii. Oprócz fotografii na wystawie „Forbidden Art” pokazano także dwie szklane figurki wykonane specjalnie na tę okazję z zastosowaniu technologii druku trójwymiarowego. Uroczystość uświetnił występ chóru z The Kansas State University Summer Choral Institute, który wykonał Mazurka Dąbrowskiego oraz szereg pieśni skomponowanych w czasie II wojny światowej.
Na otwarciu obecni byli weterani II wojny światowej, uczestniczący w lądowaniu na północy Francji, przedstawiciele polonii amerykańskiej oraz polskiego korpusu dyplomatycznego.
Pierwszą część obchodów w Kansas stanowiły uroczystości wojskowe, z udziałem kompanii reprezentacyjnej i licznych dowódców oddziałów stacjonujących w Kansas. W kolejnej części głos zabrali kombatanci oraz świadkowie tamtych wydarzeń.
Prezentacja wystawy „Forbidden Art” w Stanach Zjednoczonych możliwa jest dzięki współpracy Muzeum oraz Polskiej Misji w Orchard Lake.
