Aktualności
W Norymberdze o wspólnej kulturze pamięci
Niemieckiej perspektywie upamiętnienia ofiar nazizmu przyglądali się edukatorzy z Muzeum Auschwitz i innych miejsc pamięci w Polsce. W ramach projektu Tor, na zaproszenie kolegów zza Odry, przez tydzień gościli oni w norymberskim Centrum Dokumentacyjnym, mieszczącym się w historycznej Sali Kongresowej na terenach dawnych zjazdów partyjnych III Rzeszy.
Program pobytu obejmował warsztaty i dyskusje z niemieckimi przewodnikami i pedagogami oraz serię wykładów. M.in. Eckart Dietzfelbinger z Centrum Dokumentacyjnego i prof. Robert Traba z Centrum Badań Historycznych PAN w Berlinie mówili o ewolucji przedstawiania i interpretacji nazizmu i jego skutków w Polsce i Niemczech a Harald Schmid z Hamburga w wykładzie „Miejsca działania sprawców — miejsca kaźni — miejsca edukacji” poruszył kwestię przedstawiania niemieckich miejsc pamięci z perspektywy europeizacji kultury pamięci.
Poza Norymbergą polsko-niemiecka grupa zobaczyła tereny byłego nazistowskiego obozu koncentracyjnego we Flossenbürgu. W latach 1938-1945 pracowało tam niewolniczo dla wielkich niemieckich koncernów wspierających wysiłek wojenny III Rzeszy blisko 100 tys. więźniów, wśród których najliczniejszą grupą byli Polacy. Wydobywany w pobliskim kamieniołomie granit służył m.in. za budulec Hali Kongresowej w Norymberdze. Edukatorzy odwiedzili też Centrum Dokumentacji w alpejskim Obersalzbergu, gdzie w latach wojny mieściła się rezydencja Adolfa Hitlera.
Uczestnicy seminarium podkreślali ważność istnienia oryginalnych miejsc pamięci w procesie edukacji. Marta Królikowska-Hardek z Oświęcimia i przewodniczka po Miejscu Pamięci Auschwitz powiedziała: — Bardzo ważne jest by dbać o takie miejsca i by takie miejsca istniały. Wrażenie jest niesamowite. Będąc właśnie tam, w Norymberdze, w Hali Kongresowej, ma się poczucie łączności z historią. Jest to szczególnie ważne dla młodych ludzi, ponieważ w ten sposób oni tę historię lepiej rozumieją. Mogą się tam naocznie przekonać, że to wszystko się tam wydarzyło. Wagę oryginalności podkreślają też często grupy odwiedzające Miejsce Pamięci Auschwitz.
Koordynatorem seminarium ze strony polskiej było Międzynarodowe Centrum Edukacji o Auschwitz i Holokauście Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau. — Myślę, że udział w tym projekcie jest cennym doświadczeniem dla obu stron, zarówno polskiej jak i niemieckiej. Dużo czasu poświęcono dyskusjom, wymianie opinii na temat wystawy jak również zaprezentowaniu różnych form edukacji w miejscach pamięci — powiedziała podsumowując pobyt Magda Urbaniak z Centrum Edukacji. — Rozmawialiśmy również na temat przyszłej współpracy. Myślę, że już ta pierwsza część projektu – druga odbędzie się w Polsce we wrześniu – jest dobrym początkiem bardziej zacieśnionych kontaktów. Jedną z możliwych form współpracy mogłyby być wystawy czasowe, prezentowane w obu Miejscach Pamięci albo wspólnie przygotowane projekty edukacyjne dla młodzieży z Polski i Niemiec: pierwsza część projektu mogłaby się odbyć w Norymberdze, w miejscu, które – można powiedzieć – dało początek temu, czego kontynuacją był później Auschwitz; druga część projektu miałaby miejsce w naszym Miejscu Pamięci — dodała Urbaniak.
Podobnego zdania był Hans-Christian Täuberich, dyrektor Centrum w Norymberdze: — Chcemy kontynuować naszą współpracę i cieszymy się widząc zainteresowanie strony polskiej, co niekoniecznie jest taką oczywistością, biorąc pod uwagę naszą trudną, wspólną przeszłość.
Centrum Dokumentacyjne Terenu Zjazdów Partyjnych NSDAP w Norymberdze
Powstałe w 2001 r. Centrum znajduje się w północnym skrzydle niedokończonej Hali Kongresowej NSDAP, największej z zachowanych obecnie nazistowskich, monumentalnych budowli. Rozpoczęta w 1935 r. konstrukcja, wzorowana na rzymskim Koloseum, miała wznosić się na wysokość 20 pięter i mieścić pod dachem 50 tys. osób. Prace nad nią zostały wstrzymane w 1939 r. Cały kompleks będących w budowie obiektów, w tym m.in. stadion, miejsce parad i obszar pokazowych manewrów, zajmował obszar 11 km kw. w południowej części miasta.
Działające od 2001 r. w obrębie Hali Kongresowej Centrum Dokumentacyjne jest ośrodkiem informacyjno-badawczym. Mieści się tam również odwiedzana corocznie przez 180 tys. osób stała wystawa „Fascynacja i przemoc”, ukazująca na powierzchni 1,3 tys. m. kw. przyczyny i skutki narodowosocjalistycznego systemu przemocy. Nowoczesne media, takie jak animacje komputerowe, filmy, prezentacje na ekranach dotykowych, a także fotografie i dokumenty ukazują zwiedzającym obraz zabudowy tego terenu oraz przybliżają historię i tło zjazdów partyjnych Rzeszy.
Zwiedzający mają do dyspozycji audioprzewodniki, przekazujące teksty i komentarze w siedmiu językach, w tym również i w polskim. Zintegrowany z wystawą ośrodek edukacyjny, tzw. forum studyjne, oferuje programy kształcąco-pedagogiczne, w tym również po polsku.
Centrum Dokumentacyjne Obersalzberg
Od lat 20-tych XX w. w Obersalzbergu mieścił się dom letniskowy Hitlera. Po rozbudowie od 1933 r. miejsce to, tzw. Berghof, stało się drugim po Berlinie ośrodkiem zarządzania. W latach 30-tych Berghof stał się popularnym miejscem pielgrzymek zwolenników Hitlera. Przyjeżdżała tam młodzież szkolna i wycieczki, by zobaczyć „wodza” i jego towarzyszkę życia, Ewę Braun.
W pobliżu swoje wille mieli m.in. Hermann Goering, Martin Bormann i Albert Speer. To właśnie w Obersalzbergu we wrześniu 1938 r. premier Wielkiej Brytanii Neville Chamberlain zgodził się na plan odstąpienia Niemcom czechosłowackich Sudetów. W 1939 r., w czasie polsko-niemieckiego kryzysu, przebywał tam polski minister spraw zagranicznych Józef Beck.
Pasmo Obersalzbergu zostało zbombardowane przez aliantów w kwietniu 1945 r. Resztki willi Hitlera zostały wysadzone w powietrze w 1952 r. Dziś widoczne są jeszcze fragmenty fundamentów.
W 1999 r., w miejscu gdzie znajdował się hotel dla gości nazistów, powstał Ośrodek Dokumentacji i przygotowana przez monachijski Instytut Historii Współczesnej stała wystawa, odwiedzana corocznie przez 60 tys. osób. Obejmuje ona, oprócz wątków bezpośrednio dotyczących górskiej rezydencji Hitlera, całość tematów związanych z czasami rządów narodowych socjalistów, w tym m.in. kult Hitlera, politykę rasową nazistów, masowy mord, drugą wojnę światową i niemiecki ruch oporu. Ośrodek prowadzi też działalność dydaktyczną.
Projekt Tor
Od 19-ego maja do 31-ego października 2010 r. na terenie Centrum Dokumentacji Terenu Zjazdów Partyjnych NSDAP w Norymberdze dostępna do zwiedzania jest wystawa „Tor. Logistyka szaleństwa rasowego”. Została ona przygotowana przy współpracy z Miejscem Pamięci i Muzeum Auschwitz-Birkenau w a także z miejscami pamięci na Majdanku, w Bełżcu, Treblince Sobiborze i Chełmnie nad Nerem.
Projekt finansowo wsparł koncern Deutsche Bahn AG. W jego ramach Niemieckie Koleje Państwowe finansują koszty przejazdu polskich grup studyjnych do Norymbergi w celu zwiedzania wystawy „Tor”. Grupy zainteresowane możliwością darmowego dojazdu do Norymbergi w celu zwiedzenia Centrum Dokumentacji Terenu Zjazdów Partyjnych NSDAP proszone są o kontakt z: Silvią Feghelm (tel. +49 911 231 - 56 66) lub Martiną Christmeier (tel. +49 911 231 - 84 09)
KL Flossenbürg
Obóz koncentracyjny Flossenbürg założono w maju 1938 r. Dowództwo SS wybrało Flossenbürg na miejce obozu ze względu na występujące pod miastem złoża granitu. Do 1942 r. więźniowie pracowali głównie w kamieniołomie zakładów SS „DESt” (Deutsche Erd- und Steinwerke, Niemieckie Zakłady Robót Ziemnych i Kamieniarskich). Od 1942 r. SS utworzyło około 100 podobozów dla przemysłu zbrojeniowego. Znajdowały się one w Bawarii północnej, Czechach i Saksonii. W samym KL Flossenbürg więźniowie zatrudnieni byli też przy produkcji zbrojeniowej dla firmy Messerschmitt.
W sumie w KL Flossenbürg i jego podobozach w latach 1938-1945 naziści uwięzili około 100 tys. osób z 30 krajów, głównie z Polski, ZSRR, Węgier i Czechosłowacji. Najliczniejszą grupę stanowili Polacy. Liczbę ofiar szacuje się na co najmniej 30 tys. osób.
Od 2007 r. w budynku zachowanej częściowo w oryginalnym stanie dawnej pralni i łaźni poobozowej mieści się wystawa stała „Obóz koncentracyjny Flossenbürg 1938-1945”. Głównym punktem ciężkości nowej wystawy są indywidualne losy wybranych więźniów. Poszczególne części wystawy omawiają m.in.: historię miejsca przed 1938 r., utworzenie i rozbudowę obozu, pracę i śmierć w kamieniołomie, obozową załogę SS, egzekucje oraz rolę obozu w ekonomii i przemyśle zbrojeniowym III Rzeszy, podobozy i marsze śmierci. (opr. na podst. materiałów informacyjnych Miejsca Pamięci Flossenbürg )
