Aktualności
Spotkanie eksperckie w Berlinie o standardach funkcjonowania miejsc pamięci
„Wyjątkowa uniwersalna wartość Auschwitz. Tożsamość historyczna Europy a granice pars pro toto” – pod takim hasłem 7 kwietnia 2017 r. odbyło się w berlińskim Domu Konferencji w Wannsee spotkanie eksperckie, w którym udział wzięli m.in. przedstawiciele UNESCO, Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej, Instytutu Yad Vashem, Fundacji Memoire de la Shoah, International Coalition of Sites of Conscience, Muzeum Holokaustu w Waszyngtonie, polskiego Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ośrodka Badań nad Totalitaryzmami im. Witolda Pileckiego oraz Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau.
Głównym tematem dyskusji była perspektywa funkcjonowania miejsc pamięci położonych na terenach byłych niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych i zagłady w kontekście zapisów kryteriów Uniwersalnej Wyjątkowej Wartości Listy Światowego Dziedzictwa UNESCO oraz faktu, iż jedynym byłym obozem wpisanym na Listę jest były „niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady Auschwitz Birkenau”.
Podczas spotkania mówiono m.in. o dobrych praktykach w dziedzinie edukacji, zarządzania, konserwacji, a także m.in. pracy archiwów. Efektem spotkania jest tzw. Memorandum z Wannsee, które uznaje szczególną rolę Muzeum Auschwitz-Birkenau jako reprezentatywnego miejsca upamiętnienia dla podobnych poobozowych miejsc pamięci, ale także stawia pewne istotne wyzwania przed innymi miejscami o podobnym charakterze.
W memorandum zapisano rekomendacje mówiące m.in. o zasadzie zachowania autentyzmu, integralności artefaktów i zbiorów archiwalnych z danym miejscem pamięci, o prowadzeniu prac konserwatorskich, o współpracy międzynarodowej, w tym tworzeniu ciał doradczych realnie międzynarodowych, a zarazem składających się z ekspertów wielu dziedzin, a także o rozwijaniu działalności edukacyjnej oraz o prowadzeniu badań naukowych dotyczących zarówno losów ofiar tych miejsc, jak i sprawców zbrodni.
Zdaniem ekspertów biorących udział w spotkaniu takie standardy zarządzania powinny zostać przyjęte w największych miejscach pamięci znajdujących się na terenie byłych niemieckich obozów koncentracyjnych i zagłady położonych w obszarze całej okupowanej przez Trzecią Rzeszę Europy.
TREŚĆ MEMORANDUM Z 7 KWIETNIA 2017 r.
”Zebrani na Konsylium Eksperckim – Berlin-Wannsee dnia 7 kwietnia 2017 roku,|
mając na względzie, że misją UNESCO wyrażoną w Akcie konstytucyjnym przez państwa założycielskie w 1945 r. jest „budowanie pokoju w umysłach ludzi” celem przeciwdziałania powtórzeniu się tragicznych wydarzeń II wojny światowej,
dostrzegając wyjątkowe znaczenie niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz-Birkenau, utworzonego przez nazistowskie Niemcy na terenie okupowanej Polski, pierwotnie dla Polaków i więźniów sowieckich, który w latach 1942-1944 stał się głównym i najważniejszym ośrodkiem zagłady Żydów europejskich,
podkreślając wagę wpisu niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz-Birkenau na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, dokonanego w 1979 r., jako symbolicznego dla pozostałych byłych obozów i ośrodków zagłady z okresu II wojny światowej utworzonych przez Trzecią Rzeszę,
uznając, że ograniczenie wpisu na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO jedynie dla Auschwitz-Birkenau wraz z nadaniem mu roli reprezentatywnej dla innych poobozowych Miejsc Pamięci nie zwalnia z refleksji nad ochroną i drogami ukazywania prawdy o najstraszniejszych zbrodniach XX wieku, zwłaszcza unikalnej w dziejach ludzkości zbrodni Holokaustu,
rekomendujemy by w pozostałych największych tego typu obiektach, byłych obozach koncentracyjnych i ośrodkach Zagłady położonych poza granicami Polski, przyjęto następujące standardy zarządzania polegające na:
- odwzorowaniu ukształtowanych w Państwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau praktyk – wyrażających tak ważne dla UNESCO zasady autentyzmu, zachowania integralności artefaktów i zbiorów archiwalnych oraz współpracy międzynarodowej;
- rozwijaniu działalności edukacyjnej z poszanowaniem prawdy oraz w duchu międzynarodowego dialogu i współpracy;
- gromadzeniu i zachowaniu in situ artefaktów należących do Ofiar (tabliczek indentyfikacyjnych, butów, walizek etc.) i dokumentacji archiwalnej (dokumentów, zdjęć, filmów, map);
- utworzeniu pracowni konserwatorskiej in situ;
- przeprowadzaniu badań archeologicznych we współpracy międzynarodowej i pod opieką rabiniczną;
- funkcjonowaniu na przykładzie Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej ciał doradczych oraz opiniujących, składających się z ekspertów;
- prowadzeniu rzetelnych badań dotyczących zarówno Ofiar, jak i sprawców
- obowiązku zamieszczanie na ekspozycjach stałych, w materiałach informacyjnych oraz na stronach internetowych czytelnej informacji o przynależności narodowościowej i państwowej Ofiar.
Uznanie wymienionych praktyk Miejsca Pamięci Auschwitz-Birkenau za uniwersalne w pełni odzwierciedla symboliczną rangę tego miejca podkreśloną poprzez wpis na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Jest też warunkiem zachowania pamięci, która powinna być przestrogą i lekcją dla przyszłych pokoleń.”
