Aktualności
Ruch oporu w KL Auschwitz. Nowa lekcja internetowa.
„Ruch oporu w KL Auschwitz” to nowa lekcja internetowa przygotowana przez Międzynarodowe Centrum Edukacji o Auschwitz i Holokauście. Jej autorem jest dr Adam Cyra z Centrum Badań Muzeum.
„W KL Auschwitz już prawie od początków jego istnienia istniała zorganizowana działalność konspiracyjna. Początkowo tworzyli ją polscy więźniowie polityczni. Dopiero, kiedy od połowy 1941 r. w obozie zaczęto osadzać osoby deportowane z pozostałych krajów okupowanej przez III Rzeszę Europy i gdy od wiosny 1942 r. stał się on miejscem masowej zagłady Żydów, konspiracja więźniarska objęła także więźniów innych narodowości” – pisze autor we wstępie.
– Lekcja przygotowana w języku polskim i angielskim z pewnością pomoże w poznaniu tej bardzo ważnej części historii niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz. Za drutami obozu esesmani stworzyli świat, który miał całkowicie odczłowieczyć tych, którzy stawali się numerami. Działalność więźniów zaangażowanych w różne przejawy konspiracji w Auschwitz pokazuje bardzo wyraźnie, że ten plan nie zakończył się pełnym sukcesem. To nie tylko lekcja o faktach, ale także o ludzkiej odwadze i wartościach – powiedziała Agnieszka Juskowiak-Sawicka z MCEAH, kierownik e-learningu.
Cała lekcja podzielona została na rozdziały opisujące różne grupy konspiracyjne w Auschwitz działające w różnych okresach i w różnych częściach obozu począwszy od Organizacji Wojskowej założonego przez jednego z głównych twórców konspiracji obozowej rotmistrza Witolda Pileckiego.
Do OW stopniowo przyłączały się grupy organizowane przez więźniów związanych z ZWZ/AK (m.in. Kazimierz Rawicz), Polską Partią Socjalistyczną (m.in. Stanisław Dubois), czy Stronnictwem Narodowym (m.in. Roman Rybarski i Jan Mosdorf). Oprócz tego w lekcji jest także mowa o grupach konspiracyjnych organizowanych przez więźniów związanych z organizacjami lewicowymi, czy działaniach narodowych grup konspiracyjnych oraz oporu w obozie dla Sinti i Romów w Birkenau. W 1943 r. niektóre z nich utworzyły − wraz z częścią polskich socjalistów i przedstawicieli lewicy − międzynarodową organizację pod nazwą Kampfgruppe Auschwitz (Grupa Bojowa Oświęcim).
Ważnym tematem jest także działalność żydowskich organizacji ruchu oporu. „Choć pierwsi Żydzi trafili do obozu jeszcze latem 1940 r., to ze względu na szczególnie brutalne traktowanie i olbrzymią śmiertelność, o powstaniu wśród nich organizacji ruchu oporu nie mogło być wówczas mowy” - pisze dr Adam Cyra.
„Dopiero z początkiem 1943 r. zaczęły powstawać w różnych częściach obozu nieliczne początkowo konspiracyjne grupy spośród osób deportowanych z gett, połączonych od dłuższego czasu wspólnotą losów, lub też więźniów o określonych poglądach politycznych, nawiązujących znajomości w obozie” - czytamy.
W lekcji opisane są także działania konspiracji żydowskiej w Sonderkommando, grupie więźniów, która została zmuszona przez Niemców do obsługi urządzeń zagłady. Jej przywódcami m.in. byli: Załmen Gradowski, Jankiel Handelsman i Jakub Kamiński. Z końcem lata 1944 r. jej członkowie wykonali w pobliżu krematorium nr V w KL Auschwitz II-Birkenau fotografie, stanowiące jedno z najbardziej przejmujących świadectw Holokaustu.
Tragiczny przebieg miał największy w dziejach obozu bunt w dniu 7 października 1944 r. Miał on miejsce w KL Auschwitz II-Birkenau, a jego organizatorami byli Żydzi z Sonderkommando. Podpalili oni i poważnie uszkodzili jedno z nich oraz zaatakowali przebywających w pobliżu esesmanów. Niektórym udało się wydostać za druty obozu, lecz podczas pościgu wszyscy zostali otoczeni przez esesmanów i zamordowani. Podczas walki i próby ucieczki oraz w wyniku późniejszych represji zginęło około 450 Żydów, w tym przywódcy buntu, m.in. Załmen Gradowski i Jakub Kamiński. Zabito trzech esesmanów, a kilkunastu z nich raniono.
Członkowie ruchu oporu w Sonderkommando otrzymali pomoc m.in. od grupy kobiet pracujących w fabryce zbrojeniowej Union-Werke. Zatrudnione tam polskie Żydówki pośredniczyły w wykradaniu i przekazywaniu materiału wybuchowego dla Sonderkommando.
Działalność grup narodowych obozowego ruchu oporu koncentrowała się przede wszystkim na ratowaniu więźniów przed śmiercią, organizowaniu im pomocy materialnej w postaci lekarstw, żywności, odzieży oraz organizowaniu ucieczek i przekazywaniu informacji o zbrodniach popełnianych w KL Auschwitz.
„Wynikiem tych działań jest kilka tysięcy zachowanych grypsów, meldunków, raportów i innych dokumentów, obrazujących ogrom zbrodni w KL Auschwitz. Jest to szczególnie ważne, ponieważ dokumentacja obozowa w większości została przez esesmanów zniszczona” – pisze autor lekcji.
Obozowa konspiracja działała w warunkach szczególnie niebezpiecznych. Liczni jej członkowie zginęli, ale dzięki nim uratowano życie wielu innym więźniom i wolny świat był informowany o tragedii rozgrywającej się w KL Auschwitz.
„Duża liczba dowodów i danych o zbrodniach niemieckich nazistów w KL Auschwitz została przesłana poza obóz jeszcze podczas wojny. Były to sporządzone przez więźniarski ruch oporu kopie, odpisy i wyciągi z akt SS, a czasami nawet przesyłane na zewnątrz oryginalne dokumenty obozowe, np. jesienią 1943 r. wysłano poza obóz dwa oryginalne wykazy imienne Żydówek – więźniarek zarejestrowanych w KL Auschwitz II-Birkenau” podkreśla Cyra.
Najobszerniejszy raport na temat tego, co działo się w KL Auschwitz, napisał Witold Pilecki po swojej ucieczce z Auschwitz. Dzięki temu prawda o niemieckich nazistowskich zbrodniach stała się światu jeszcze bardziej znana. Alarmował w nim o zbrodniach na Polakach, Romach i masowej zagładzie Żydów.
W kwietniu 1944 r. uciekło z KL Auschwitz dwóch Żydów ze Słowacji – Rudolf Vrba (w obozie Walter Rosenberg) i Alfred Wetzler. W Żylinie nawiązali oni potajemny kontakt z przedstawicielami słowackiej Rady Żydowskiej. Na podstawie ich relacji powstało obszerne sprawozdanie w języku słowackim i niemieckim, zawierające opis wydarzeń w KL Auschwitz od kwietnia 1942 do kwietnia 1944 r. Sprawozdanie to zostało następnie przekazane potajemnie do rządów państw alianckich, Światowego Kongresu Żydów, Międzynarodowego Czerwonego Krzyża i Watykanu.
Wśród poruszonych w lekcji tematów są również przygotowania prowadzone przez obozowe organizacje konspiracyjne w celu zorganizowania zbrojnego powstania w obozie, do którego jednak nie doszło ponieważ w drugiej połowie 1944 r. zaczęto masowo wywozić więźniów z KL Auschwitz do innych obozów. Ponadto dowództwo Armii Krajowej uznało plan uwolnienia osadzonych za niemożliwy do wykonania.
Inne lekcje internetowe: