Aktualności
Ostatni etap istnienia tzw. Zigeunerlager w Auschwitz II-Birkenau. 31. Numer „Zeszytów Oświęcimskich”
Ostatni etap istnienia tzw. Zigeunerlager (obozu dla Romów i Sinti) w Auschwitz II-Birkenau, losy członków Czeskiego Związku „Sokół” w Auschwitz, a także historia „Strefy zakładów zbrojeniowych w KL Auschwitz” to główne tematy 31. numeru „Zeszytów Oświęcimskich”, publikacji, w której od kilkudziesięciu lat ukazują się opracowania historyków badających różne aspekty działania niemieckiego nazistowskiego obozu Auschwitz.
Główny artykuł autorstwa Bohdana Piętki jest gruntownym opracowaniem poświęconym członkom Czeskiego Związku „Sokół” więzionym w obozie Auschwitz. Organizacja „Sokół” powstała w 1862 r. i ze związku o charakterze sportowym szybko przekształciła się w stowarzyszenie manifestujące czeską tożsamość narodową i dążenia niepodległościowe. Trzykrotnie była rozwiązywana: w 1915 r. przez monarchię austro-węgierską, w 1941 r. przez władze niemieckie oraz w 1948 r. przez władze komunistyczne.
Szczególne represje dotknęły czeskich braci sokolich po objęciu władzy w Protektoracie Czech i Moraw przez Reinharda Heydricha w 1941 r.: zdelegalizował on związek, a jego członków kazał aresztować i wysyłać do obozów koncentracyjnych. W rezultacie ok. 600 z nich deportowano do Auschwitz, z czego ponad 80% poniosło śmierć w obozie. W artykule można przeczytać o ich zasługach dla narodu czeskiego, wybitnych osiągnięciach, a przede wszystkim – tragicznym losie. Opracowanie to jest przede wszystkim doskonale udokumentowaną księgą pamięci poświęconą czeskim patriotom.
W kolejnym artykule autorstwa dr. Łukasza Martyniaka została szczegółowo opisana historia „Strefy zakładów zbrojeniowych w KL Auschwitz”, czyli miejsce działalności dwóch niemieckich koncernów: Friedrich Krupp A.G. oraz Weichsel Metall-Union Sils & Co. W 1942 r. Heinrich Himmler zdecydował o zatrudnieniu więźniów obozów koncentracyjnych w niemieckim przemyśle zbrojeniowym i utworzeniu specjalnych stref na terenach obozów, gdzie produkcja zbrojeniowa mogłaby być prowadzona.
Przeniesieniem do Auschwitz produkcji zapalników uderzeniowych do bomb była początkowo zainteresowana firma Krupp, ale ostatecznie zrezygnowała, a jej miejsce zajął koncern Metall-Union, który w 1944 r. był w stanie produkować 500 tysięcy zapalników na miesiąc. Poprzez opis trudności związanych z budową infrastruktury zakładowej, problemów z zatrudnianiem więźniów i kłopotów formalnych między SS a władzami obozu Łukasz Martyniak w doskonały sposób przedstawił skomplikowaną dynamikę rozwoju strefy zbrojeniowej w Auschwitz.
W trzecim artykule autorzy Helena Kubica i dr Piotr Setkiewicz skupili się na ostatnim etapie istnienia tzw. Zigeunerlager w Birkenau. Opisując dramatyczne losy Sinti i Romów, którzy w lecie 1944 r. walczyli o przetrwanie, dogłębnie przeanalizowali na podstawie wszelkich możliwych źródeł historię tzw. powstania romskiego w obozie. Artykuł zawiera również próbę weryfikacji liczby Sinti i Romów, którzy zginęli w Auschwitz.
Napisana przez dr. Igora Bartosika i dr. Łukasza Martyniaka recenzja książki dr. Gideona Greifa pt. „Im Zentrum der Endlösung. Alltag in der Todesfabrik Auschwitz” wnosi wiele istotnych uwag do sposobu opisania przez autora historii Sonderkommando, wykazując poważne mankamenty tej publikacji.
Natomiast recenzja książki Jolanty Sowińskiej-Gogacz i Błażeja Torańskiego pt. „Mały Oświęcim. Dziecięcy obóz w Łodzi” autorstwa Bohdana Piętki podkreśla walory tego opracowania przytaczającego poruszające relacje świadków historii, ale poprzez szereg celnych argumentów polemizuje z tezą autorów, że obóz dziecięcy w Łodzi był przez długie lata miejscem zapomnianym i dopiero oni swą publikacją przywrócili pamięć o nim.
31. numer „Zeszytów Oświęcimskich” jest dostępny w księgarni internetowej Muzeum oraz w księgarniach na terenie Miejsca Pamięci.
