Aktualności
Niezwykły dar. Obraz i rzeźby autorstwa Ocalałych z Auschwitz braci bliźniaków Paula i André Rotha w Zbiorach Muzeum
Do Zbiorów Muzeum Auschwitz trafiły niezwykłe dzieła sztuki powojennej autorstwa Ocalałych z Auschwitz francuskich Żydów, braci bliźniaków: Paula i André Rotha. Prace zostały przekazane przez ich dzieci.
5 rzeźb autorstwa Paula Rotha zostało przekazanych przez jego córkę Claudine i syna Laurent’a. Trzy z nich zatytułowane: „Krzyk” (1980), „Ocalały” (1998) i „Pitié!/Litości!” to niezwykle ekspresyjne, niemal naturalistyczne wizerunki ludzi, których wychudzone, zniekształcone przez głód ciała noszą piętno człowieka skazanego na Auschwitz. Dwie rzeźby bez tytułów przedstawiają mężczyznę pod ścianą z raną ciętą na klatce piersiowej, a także dłonie wydobywające się z ziemi.
Obraz autorstwa André Rotha podarowany został przez jego syna Claude’a. Nosi on tytuł „Selekcja lub eliminacja” (1985). Widzimy na nim wnętrze baraku więźniarskiego, w którym dwóch esesmanów przeprowadza selekcję wśród więźniów. Niestety pozostałe obrazy André Rotha poświęcone jego obozowym przeżyciom zostały rodzinie skradzione.
– Ten niezwykły dar nie tylko uzupełnił naszą wiedzę o historii deportowanych do Auschwitz ludzi i ich powojennych losach, ale również wzbogacił naszą kolekcję o prace o ogromnej sile artystycznego wyrazu. Pokazują one bowiem niezwykle subiektywny obraz obozu, głęboko naznaczony przez uczucia i emocje obu braci. Obraz André Rotha przedstawia scenę selekcji od wewnątrz, z samego jej środka, oczami bezpośredniego uczestnika tego wydarzenia. Prace rzeźbiarskie Paula Rotha charakteryzuje natomiast ogromna ekspresja i siła wyrazu. Poruszają do głębi i nie dają zapomnieć o wielkim cierpieniu ofiar tego największego z obozów koncentracyjnych i zagłady – podkreśliła Agnieszka Sieradzka, kurator w Zbiorach Muzeum.
Prace zostały przekazane do Muzeum przez dzieci Paula i André po to, by tutaj świadczyły o strasznym losie ich rodziny, a zarazem wszystkich ofiar niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych.
W swoim liście córka Paula Rotha napisała: „Zainspirowane pobytem naszego ojca w obozie koncentracyjnym, naznaczonym marszem śmierci, który miał szczęście przeżyć wraz ze swoim bratem bliźniakiem André, kilka z jego rzeźb, których zdjęcia załączam, są szczególnie bolesne i trudne. Obaj bracia mieli wysoce rozwinięty zmysł artystyczny – mój ojciec rzeźbił, a jego brat malował – ich prace związane z Holokaustem miały zaszczyt być wystawione podczas inauguracji Miejsca Pamięci w Caen. Jeśli chodzi o naszego ojca, nie chciał rozstawać się ze swoimi rzeźbami, ale po jego śmierci, mój brat i ja chcielibyśmy, aby te cztery rzeźby spoczęły w miejscu pamięci, gdzie znajdą spokój i powitanie, na jakie zasługują”.
Natomiast syn André Rotha, Claude, napisał: „Spotkałem się z moją 103-letnią żyjącą ciotką (Marcelle – siostrą Paula i André, także Ocalałą z Auschwitz), której opowiedziałem, co stanie się z dziełami jej braci i gdzie zostaną zabrane. Była z tego bardzo dumna. Jeszcze raz bardzo dziękuję.”
Paul i André Roth urodzili się w 1924 r. w Lyonie. Ich ojciec, Joannès pracował w branży metalurgii, a jego żona, Laure, zajmowała się domem i dziećmi. Oprócz bliźniaków, para miała jeszcze dwójkę dzieci: starszą córkę Marcelle, urodzoną w 1921 r., oraz młodszą François, urodzoną w roku 1927. W 1931 r. rodzina przeniosła się do Paryża. Podczas niemieckiej okupacji zostali zmuszeni do powrotu do Lyonu.
Joannès, który był weteranem z I wojny światowej, wstąpił do ruchu oporu pod nazwiskiem Leblanc, gdzie był częścią siatki powiązanej z Tajną Armią (Armée secrète) i dostarczał strategiczne informacje wywiadowcze do Londynu. W czerwcu 1943 r. został aresztowany w Lyonie, przewieziony do gestapo, gdzie był przesłuchiwany i ciężko torturowany przez zespół Klausa Barbie. Nie zdradził nikogo ze swoich współtowarzyszy. Początkowo był więziony w Forcie Montluc, później został przeniesiony do Compiègne, a stamtąd do KL Buchenwald. Nie przeżył wojny.
Reszta rodziny schroniła się w Villeurbanne niedaleko od Lyonu. Cała piątka, czwórka dzieci i ich matka, została aresztowana 22 maja 1944 r. Umieszczono ich na cztery tygodnie w więzieniu Fort Montluc, skąd wywieziono ich do obozu przejściowego Drancy, a stamtąd do Auschwitz, transportem nr 76 z 30 czerwca 1944 r.
55-letnia Laure została zamordowana w komorze gazowej natychmiast po selekcji. Marcelle, Françoise, André i Paul zostali zarejestrowani w obozie.
Paul i André zostali zarejestrowani pod numerami A-16838 i A-16839 i przeniesieni do obozu Auschwitz III-Monowitz. Przez cały okres pobytu w obozie starali trzymać się razem.
Marcelle i Françoise pozostały w Auschwitz II-Birkenau. Siostry trzymały się razem, dopóki Franciszka nie zachorowała – prawdopodobnie na tyfus. Przeniesiono ją do szpitala obozowego, gdzie zmarła. Marcelle natomiast została poddana selekcji i po przebytym świerzbie, z ranami na skórze, została skierowana "na złą stronę". Na szczęście, jako studentka medycyny potrafiła wytłumaczyć esesmanowi, że ma tylko świerzb. To uratowało jej życie, Na przełomie września i października 1944 r. przewieziono ją do innego obozu. Przeżyła wojnę.
Paul i André Roth pozostali w Auschwitz aż do czasu ewakuacji obozu. Podczas Marszu Śmierci trafili do Buchenwaldu, gdzie doczekali wyzwolenia.
Po wojnie Marcelle została psychiatrą. Dziś ma 103 lata i mieszka w Paryżu. Paul i André na początku przejęli firmę metalurgiczną ojca. Paul jednak wybrał karierę lekarza. Obaj bracia, oprócz działalności zawodowej, poświęcili się sztuce. Paul rzeźbił, André malował.
André od 1971 roku wystawiał swoje obrazy w Paryżu, Londynie, Nowym Jorku, Houston, Bostonie, Brukseli, Miluzie, Genewie, Tokio, Osace, Caen (Pomnik Pokoju), Sztokholmie i innych miastach. Pomimo tragicznych przeżyć, potrafił wyrazić swoją miłość do życia w portretach, pejzażach i martwych naturach. Zmarł 8 stycznia 2004 r., w wieku 80 lat.
Paul po przejściu na emeryturę poświęcił się sztuce. Czterdzieści lat praktykowania medycyny pozwoliło mu na doskonałe poznanie anatomii człowieka i jego ciała oraz oddania go w rzeźbie. W 1980 roku zdobył brązowy medal na Salonie Artystów Francuskich w Grand Palais w Paryżu.
„Mój brat i ja szukaliśmy jednocześnie w wyrazie artystycznym balsamu, który pozwolił nam na chwilę odrzucić brzydotę i hańbę deportacji i zapomnieć o jej odrazie” – mówił Paul, który zmarł 4 marca 2023 r. w wieku 98 lat.
