Aktualności
„Należał do przeciętnie złych”. Nowa publikacja o pierwszych 30 więźniach funkcyjnych w obozie Auschwitz
Najnowsza publikacja Muzeum poświęcona jest historii pierwszych więźniów funkcyjnych niemieckiego nazistowskiego obozu Auschwitz. „Należał do przeciętnie złych” autorstwa Andrzeja Domagały szczegółowo opisuje losy „pierwszej trzydziestki” – grupy niemieckich więźniów – w ogromnej większości kryminalnych – która pojawiła się w obozie 20 maja 1940 r., trzy tygodnie przed deportacją pierwszego transportu Polaków.
Jedyne znane dotychczas opracowanie dotyczące „pierwszej trzydziestki” to artykuł naukowy pt. „Rola kryminalistów niemieckich w początkach obozu oświęcimskiego” opublikowany w 1974 roku w periodyku „Przegląd Lekarski – Oświęcim”. Autor pracy, Ocalały z Auschwitz dr Stanisław Kłodziński, w swoich badaniach opierał się na zachowanej w bardzo niewielkim stopniu dokumentacji obozowej oraz na wspomnieniach Ocalałych polskich więźniów. Wówczas, wobec braku dostępnych dziś narzędzi badawczych, niemożliwe było jednak ustalenie dokładnych szczegółów o na temat pierwszych funkcyjnych.
Opracowana 50 lat później monografia jest efektem kilkuletnich badań autora, absolwenta Wydziału Organizacji Sztuki Filmowej w Państwowej Wyższej Szkole Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. L. Schillera w Łodzi. Kwerendy obejmowały zarówno archiwa polskie jak Archiwum Muzeum Auschwitz czy Instytut Pamięci Narodowej, ale także archiwa niemieckie, między innymi Międzynarodowe Centrum Badań Prześladowań́ Nazistowskich w Bad Arolsen i Heskie Archiwum Państwowe w Wiesbaden. Ponadto poszukiwania przeprowadzone zostały w licznych polskich i niemieckich archiwach miejskich.
KSIĄŻKA W NASZEJ KSIĘGARNI INTERNETOWEJ
Pozwoliło to na pozyskanie nowych informacji o życiorysach, działalności przestępczej i personaliach funkcyjnych, uzupełniając wcześniejsze luki. Całości dopełniają fragmenty relacji ocalałych.
– Niniejsza publikacja to przede wszystkim próba weryfikacji funkcjonujących do tej pory błędnych teorii dotyczących pierwszych funkcyjnych więźniów niemieckich w Auschwitz. Przedstawia między innymi rzeczywiste powojenne losy osławionego starszego obozu Bruno Brodniewicza, interesujące ustalenia na temat ostatnich chwil życia kapo komanda Bauhof Augusta Müllera czy też niepozbawioną akcentów humorystycznych historię kapo krawców Willego Mayera – powiedział Andrzej Domagała.
- Książka stanowi ważny wkład w badania nad tym wycinkiem historii Auschwitz, ukazując szczegółowo tworzenie się mechanizmów władzy w obozie i skomplikowane relacje w obozowym universum, w którym niektórzy więźniowie, świadomie lub mimowolnie, przechodzili na stronę oprawców – powiedziała Jadwiga Pinderska-Lech, szefowa Wydawnictwa Muzeum.
Instytucja więźnia funkcyjnego była charakterystycznym elementem systemu obozów koncentracyjnych tworzonych przez nazistowskie Niemcy, w tym w Auschwitz. Funkcja ta powstała z powodów praktycznych i ekonomicznych, umożliwiając SS delegowanie części obowiązków na więźniów. Funkcyjni, tacy jak kapo czy blokowi, cieszyli się licznymi przywilejami: byli zwolnieni z ciężkiej pracy, mieli lepsze warunki bytowe, a przede wszystkim nie cierpieli głodu. W zamian często brutalnie traktowali podległych im więźniów, co zjednywało im uznanie władz SS i przede wszystkim wzmacniało ich pozycję w hierarchii obozowej.
Pierwsi funkcyjni w Auschwitz zostali wybrani spośród niemieckich więźniów kryminalnych z obozu Sachsenhausen. Wyboru dokonali Rudolf Höss, przyszły komendant Auschwitz, oraz Gerhard Palitzsch, przyszły oficer raportowy obozu. Głównymi kryteriami były zdolności organizacyjne i doświadczenie zawodowe kandydatów. Wytypowani Niemcy, z których większość miała przestępczą przeszłość, mieli pomagać w budowie nowego obozu oraz przygotowywać go na „przyjęcie” pierwszych polskich więźniów.
W miarę jak obóz zapełniał się kolejnymi więźniami – początkowo wyłącznie Polakami – niemieccy więźniowie funkcyjni zaczęli odgrywać kluczowe role w obozowej hierarchii. Ich zachowania – jak pokazuje autor publikacji – były różnorodne: obok brutalnych oprawców zdarzały się postawy bardziej solidarne i pomocne.
Książka „Należał do przeciętnie złych… Śladem pierwszych trzydziestu więźniów funkcyjnych z KL Auschwitz” dostępna jest w Muzeum oraz w naszej księgarni online.
