Aktualności

Księga Pamięci. Transporty Polaków do KL Auschwitz z Radomia i innych miejscowości Kielecczyzny

W latach 1940-1944 władze niemieckie aresztowały i wywiozły do obozów koncentracyjnych kilkadziesiąt tysięcy mieszkańców Kielecczyzny. Blisko 16 tys. (około 14 tys. mężczyzn i 2 tys. kobiet) z nich trafiło do KL Auschwitz. W transportach tych było co najmniej około 13 tys. - a najprawdopodobniej około 14,5 tys. - Polaków, ponad 1,1 tys. Żydów oraz kilkudziesięciu więźniów innych narodowości: Rosjan, Romów (Cyganów), Niemców, Czechów.

Pierwszy transport, liczący 69 mężczyzn, przywieziono do KL Auschwitz 8 listopada 1940 roku. Ostatni przybył do obozu 18 września 1944 roku.

Mimo wnikliwych badań nie zdołano ustalić 2173 nazwisk więźniów przywiezionych do KL Auschwitz z dystryktu radomskiego. Znane są tylko ich daty przybycia do obozu oraz numery, jakimi zostali oznaczeni. Na blisko 16 tys. deportowanych wojnę przeżyło jedynie około 3 tys. osób.

Wykazy obejmują numery obozowe deportowanych, imię i nazwisko, datę i miejsce urodzenia, zawód, narodowość i ew. dalsze losy. Do wykazów dołączono około 3 tys. zdjęć prywatnych i obozowych oraz dokumentów.

Każdy transport poprzedzony jest opisem przebiegu deportacji do KL Auschwitz oraz informacjami o osobach znanych i wyróżniających się swą pracą i działalnością publiczną bądź udziałem w obozowej konspiracji.

Całości towarzyszą indeksy, ułatwiające odnalezienie danych osób.

Obecna Księga to już trzecia tego typu publikacja w serii Ksiąg Pamięci, których celem jest upamiętnienie Polaków, deportowanych do Auschwitz przez nazistowskich Niemców.

Planowane jest również wydanie Ksiąg Pamięci poświęconych Polakom deportowanym do Auschwitz z Lubelszczyzny oraz z ziem wcielonych do III Rzeszy: Wielkopolski, Pomorza, Ziemi Ciechanowskiej i Białostockiej.

W dalszej przyszłości opracowane będą dostępne dokumenty, dotyczące deportacji Żydów z Górnego Śląska do Auschwitz oraz wydana zostanie publikacja, analizująca los duchownych różnych wyznań w KL Auschwitz.

Wydanie Księgi możliwe było dzięki poparciu finansowemu Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej, Fundacji Pamięci Ofiar Obozu Zagłady Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu oraz Lagergemeinschaft Auschwitz-Freundeskreis der Auschwitzer z Niemiec.

O Księgach Pamięci deportowanych do Auschwitz Polaków

Muzeum Auschwitz-Birkenau podjęło zadanie zrekonstruowania imiennych wykazów osób deportowanych do obozu i opublikowania ich w serii wydawniczej z inicjatywy Towarzystwa Opieki nad Oświęcimiem.

Z cyklu Ksiąg Pamięci ukazały się:

- w 2000 r. Księga Pamięci. Transporty Polaków z Warszawy do KL Auschwitz. 1940-1944 poświęcona 26 tys. Polaków przywiezionych z Warszawy (z więzienia na Pawiaku i z obozu przejściowego w Pruszkowie)

- w 2002 r. Księga Pamięci. Transporty Polaków do KL Auschwitz z Krakowa i innych miejscowości Polski południowej. 1940-1944, zawierająca wykaz około 17 tys. Polaków skierowanych do Auschwitz i tysiąca osób innych narodowości przywiezionych do obozu.

Deportowani do Auschwitz

W ciągu blisko pięciu lat istnienia hitlerowskiego obozu koncentracyjnego Auschwitz hitlerowcy deportowali do niego około 1,3 mln osób, w tym co najmniej 1,1 mln Żydów, 140-150 tysięcy Polaków, 23 tys. Romów (Cyganów), 15 tys. radzieckich jeńców wojennych i około 25 tys. osób innych narodowości.

Polacy byli pierwszymi więźniami obozu i do października 1941 r. tj. do momentu przywiezienia 10 tysięcy radzieckich jeńców wojennych stanowili prawie 100% deportowanych i ofiar tego obozu. Mimo iż od 1942 r. KL Auschwitz stał się największym centrum zagłady Żydów, pod względem liczebności (około 140-150 tys. deportowanych, w tym 70-75 tys. zabitych) do końca istnienia obozu Polacy stanowili drugą po Żydach grupę narodowościową.

Spośród wszystkich deportowanych około 1,1 mln zginęło w obozie. Większość nazwisk osób wysłanych do Auschwitz figurowała w różnego rodzaju dokumentach związanych z ich ujęciem, rejestracją i zagładą. W ostatniej fazie wojny - w ramach zacierania śladów zbrodni - dokumentacja ta, zwłaszcza wykazy mordowanych w komorach gazowych Żydów, była przez władze hitlerowskie niszczona.

Z przedmowy

Idea wydania Ksiąg Pamięci, poświęconych polskim więźniom deportowanym do KL Auschwitz w latach 1940-1945, zrodziła się w Zarządzie Głównym Towarzystwa Opieki nad Oświęcimiem w Warszawie w latach dziewięćdziesiątych, w gronie byłych więźniów obozu. Realizacja przedsięwzięcia o niespotykanej dotąd skali stała się możliwa dopiero w nowych warunkach politycznych i gospodarczych kraju.

I tak w 2000 roku Towarzystwo Opieki nad Oświęcimiem (TOnO) wspólnie z Państwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau wydało z tego cyklu trzytomowe dzieło zatytułowane: Księga Pamięci. Transporty Polaków z Warszawy do KL Auschwitz. 1940-1944, zawierające około 26 tys. wpisów dotyczących mężczyzn, kobiet i dzieci - Polaków osadzonych w KL Auschwitz - mieszkańców Warszawy i Mazowsza.

Praca nad Księgą Pamięci trwała 3 lata. Wtedy to po raz pierwszy uświadomiliśmy sobie, jak trudne postawiliśmy przed sobą zadanie. Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, z uwagi na luki źródłowe wynikające z akcji zacierania śladów zbrodni przez SS i niszczenie dokumentacji obozowej w obliczu klęski III Rzeszy, nie posiada pełnego wykazu nazwiskowego więźniów. Kartoteka znajdująca się w archiwum stale jest jednak uzupełniana. Muzeum dokonuje penetracji zasobów archiwalnych w kraju i za granicą, przeprowadza akcję ankietową wśród byłych więźniów i ich rodzin.

W planach wydawniczych Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau, Zarządu Głównego Towarzystwa Opieki nad Oświęcimiem i Fundacji Pamięci Ofiar Obozu Zagłady Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu na rok 2002 umieszczono Księgę Pamięci. Transporty Polaków do KL Auschwitz z Krakowa i innych miejscowości Polski południowej 1940-1944, poświęconą transportom więźniów politycznych kierowanym do obozu przez Policję Bezpieczeństwa. Więźniowie ci przebywali przed deportacjądo KL Auschwitz w więzieniach, m.in. w Krakowie (Montelupich), Tarnowie, Wiśniczu Nowym, Rzeszowie, Muszynie, Nowym Sączu, Sanoku, Nowym Targu, Zakopanem.

Listę transportów otwiera pierwszy transport z więzienia w Tarnowie, złożony w większości z młodych patriotów w liczbie 728 więźniów oznaczonych numerami obozowymi od 31 do 758. Dzień jego przybycia do KL Auschwitz, 14 czerwca 1940 roku, uważa się za datę założenia tego obozu. Księga Pamięci zawiera dane dotyczące około 18 tys. osób - mężczyzn, kobiet i dzieci.

Kolejną pozycją Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau jest Księga Pamięci. Transporty Polaków do KL Auschwitz z Radomia i innych miejscowości Kielecczyzny. 1940-1944. Księga Pamięci obejmuje około 16 tys. więźniów i więźniarek deportowanych do KL Auschwitz z dystryktu radomskiego w około 60 transportach, głównie z więzień w: Radomiu, Kielcach, Tomaszowie Mazowieckim, Piotrkowie, Końskich, Sandomierzu i Pińczowie.

Więzienia te, miejsca bestialskich przesłuchań i tortur, były punktami zbornymi dla więźniów kierowanych do obozu przez Sicherheitspolizei und Sicherheitsdienst z Radomia, cieszących się ponurą sławą w całym Generalnym Gubernatorstwie.

Księgi Pamięci, w tym również radomska, wydana 60 lat po zakończeniu działań wojennych, są dla byłych więźniów i ich rodzin dowodem, iż tragiczne losy Polaków w obozie koncentracyjnym Auschwitz nie zostały zapomniane.

Dla historyków i badaczy okresu drugiej wojny światowej Księgi Pamięci stanowić będą bezcenny materiał źródłowy, powstały dzięki niezwykle żmudnej pracy wielu ludzi. Zespół pracowników Muzeum pod kierunkiem dra Franciszka Pipera, kierownika działu historyczno-badawczego i mgr Ireny Strzeleckiej, tak, jak to miało miejsce przy opracowywaniu księgi warszawskiej i krakowskiej, podjął prace dokumentacyjne, obejmujące wypisanie nazwisk i podstawowych danych z kartoteki więźniów w biurze informacji Muzeum oraz z ankiet wypełnianych przez byłych więźniów od początku jego istnienia. Brane były pod uwagę wszystkie inne materiały źródłowe, jak również dane z literatury pamiętnikarskiej i opracowań historycznych [...]

Szczególne podziękowania kieruję do sponsorów, którzy przyczynili się do wydania niniejszej publikacji. Bez ich szlachetnej pomocy finansowej realizacja tego doniosłego zadania nie byłaby możliwa.

Poparcia finansowego udzielili, jak poprzednio:

• Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej - Pan Dyrektor Piotr Albiński,
• Fundacja Pamięci Ofiar Obozu Zagłady Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu - Pani Prezydent Krystyna Marszałek Młyńczyk, Pan Prezes Jerzy Wróblewski,
• Lagergemeinschaft Auschwitz-Freundeskreis der Auschwitzer - Pan Przewodniczący Albrecht Werner-Cordt i Pan Wiceprzewodniczący Diethardt Stamm oraz Józefa Dąmbska-Gedroyć i Tadeusz Wallągowie.

Kazimierz Albin

były więzień KL Auschwitz nr 118
Wiceprezydent Międzynarodowego
Komitetu Oświęcimskiego
Honorowy Prezes TOnO

Księga Pamięci. Transporty Polaków do KL Auschwitz z Radomia i innych miejscowości Kielecczyzny. 1940-1945. Vol. 1-5
Redakcja naukowa: Franciszek Piper, Irena Strzelecka
Wydawca: Towarzystwo Opieki nad Oświęcimiem, Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau
dokumenty, fotografie, tabele, indeksy
24 x 16,5 cm. 2223 str.
Warszawa - Oświęcim 2006