Aktualności
Jak bardzo zmienił się świat po 60 latach od Auschwitz? Najnowszy biuletyn Pro Memoria nr 22.
Z okazji rocznicy wyzwolenia obozu Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau przygotowało okolicznościowy 22 numer czasopisma Pro Memoria. Redakcja pisma zaprosiła autorów do refleksji nad światem 60 lat po Holocauście.
Artykułom towarzyszą wykonane po wyzwoleniu czarno-białe fotografie. Po raz pierwszy w Pro Memoria pojawiła się kolorowa wkładka z kilkunastoma fotokompozycjami znanego artysty Ryszarda Horowitza, wyzwolonego w Auschwitz jako sześcioletnie dziecko.
Międzynarodowe Centrum Praw Człowieka w Oświęcimiu?
Numer otwiera rozmowa o planach Rzecznika Praw Obywatelskich RP uczynienia z Oświęcimia międzynarodowego centrum praw człowieka (K. Nowak, „Oświęcim - Centrum Praw Człowieka”, E. Wichrowska-Janikowska, „Ogrodów Europy c.d.”).
Wyzwolenie w materiałach dokumentalnych
Wydarzenia sprzed sześćdziesięciu lat przypomina m.in. tekst o wyzwoleniu KL Auschwitz (A. Strzelecki, „60 lat temu żołnierze Armii Czerwonej otworzyli bramy KL Auschwitz”) i opis opuszczonego przez nazistów obozu (T. Chowaniec, „Epilog”).
Utrwalone w świadomości społecznej obrazy utrwalające moment wyzwolenia obozu, w rzeczywistości powstały jakiś czas później i nie oddawały w żaden sposób ponurej rzeczywistości obozu, a na zmiany w sposobie upamiętniania Holocaustu i ludobójstwa wpływa zmieniająca się polityka światowa (J. Struk, „Obrazy wyzwolenia”).
Czterdzieści latach od wyzwolenia KL Auschwitz niemiecka reżyser Irmgard von zur Mühlen odnalazła, uważane za zaginione, wszystkie ujęcia filmowe radzieckiego operatora Aleksandra Woroncowa. Wraz z przeprowadzonym z nim wywiadem zostały one ujęte w filmie Befreiung von Auschwitz, wznowionym przez Muzeum przy współpracy z Chronos Media GmbH.
Doświadczenie wojny w świadectwach dzieci i dorosłych
Pamięć jest podstawowym narzędziem nadawania sensu światu, który dziedziczymy. Znajdując się na progu odzyskanego życia po latach rozpaczliwej nadziei, ocaleni nie byli przygotowani na konfrontację ze światem bez rodziców, dzieci, domu, miasta. Większość ocalonych dzieci żydowskich utraciło swą przedholocaustową tożsamość (M.M. Thaler, „Niezwykli świadkowie”). Po latach w poglądach osób ocalonych z obozu nastąpiła zmiana w poglądach na ich obozowe doświadczenia (H.K. Ulatowska, M. Sadowska, D. Kądzielawa, „Światło w ciemności”).
Terroryzm, globalizacja rasizmu, nowe oblicze antysemityzmu, islamofobia
W refleksji badaczy od lat pobrzmiewa pytanie o to, czy Auschwitz nauczył nas czegoś. Rzeczywistość wskazuje na to, że niewiele (Y.Bauer, „Ludobójstwo może się powtórzyć”).
Antysemityzm w swoim nowym obliczu powtarza hasła nazistowskie i neguje istnienie państwa Izrael (O.Bartov, „Czy hitleryzm umarł wraz z Hitlerem?”).
Poznanie przyczyn i rozwoju konfliktów światowych przełomu XX i XXI w. uświadamia konieczność poszukiwana rozwiązań, które godzić będą interesy wspólnoty i społeczeństwa z potrzebami narodów i państw (A.D.Rotfeld, „Geneza i miejsca konfliktów na przełomie XX i XXI w.”).
Pogłębiająca się zależność peryferii świata od jego centrum i redukowanie wszystkich relacji społecznych do czynników ekonomicznych prowadzi do globalizacji rasizmu (R.Pankowski, „Globalizacja, rasizm i antyglobaliści”), wyboru ekstremalnej taktyki upominania się o prawa polityczne, jaką jest terroryzm (M.Marcinko, „współczesne oblicza międzynarodowego terroryzmu”).
W świecie tak wielu konfliktów, ważne jest by media zdawały sobie sprawę z odpowiedzialności, jak na nich spoczywa. Kiedy informacje o dramatach zaczyna się traktować jak towar, kończy się wszelka służba prawdzie i rozmowa o sumieniu mediów (A.Szostkiewicz, „Zapasy z Golemem”), a zaczyna się współudział w kształtowaniu wizerunku wroga (P.Kłodkowski, „Nowy wizerunek wroga. O pęknięciu wewnątrzcywilizacyjnym”).
„Koniec wieku ignorancji”
Każdy świadomy mieszkaniec ziemi, kraju miasta i wszyscy razem mamy zobowiązanie wobec siebie i przyszłych pokoleń. Wzrasta znaczenie organizacji obywatelskich (M.Kornak, „Stowarzyszenie Nigdy Więcej. Ruch antyfaszystowski w Polsce”) i angażujących się w edukację publiczną (J.Ambrosewicz-Jacobs, „Oświęcimskie rozmowy o tolerancji. O antysemityzmie”), ważne jest by w porę rozpoznawać i przeciwdziałać problemom nietolerancji separacji od większości tak wyraźnym dziś np. wobec Romów (T.Paleczny, „Romowie w Polsce: odrębność czy segregacja”).
Oświęcimska Synagoga
Numer zamyka artykuł poświęcony zniszczonej w 1939 r. przez Niemców synagodze oświęcimskiej, podejmujący próbę rekonstrukcji wyglądu jej wnętrz (M.Świętek, „Wielka Synagoga w Oświęcimiu”).
Ryszard Horowitz
ur. 1939 r. w Krakowie, Światowej sławy fotografik, czołowa postać amerykańskiej fotograficznej sztuki reklamowej. Po wybuchu II wojny światowej rodzina Horowitzów trafiła do utworzonego przez Niemców krakowskiego getta. Po jego likwidacji Horowitzowie znaleźli się w obozie pracy w Płaszowie, skąd dzięki staraniom ojca część rodziny trafiła na tzw. Listę Schindlera i pod koniec wojny znalazła się w obozie pracy Brünnlitz w Czechach. Część osób z fabryki Schindlera została deportowana do Auschwitz, śród nich Ryszard, który w obozie otrzymał nr B-14438.
W momencie wyzwolenia obozu przez Rosjan niespełna 6-letni Ryszard Horowitz był jednym z najmłodszych spośród 600 wyzwolonych dzieci. Po wojnie uczęszczał do liceum plastycznego w Krakowie a następnie do Akademii Sztuk Pięknych. Wyjechał z Polski w 1959 r. i osiadł w USA. Studiował w Pratt Institute na Brooklynie, po ukończeniu nauki jako projektant współpracował z różnymi agencjami, w 1967 r. otworzył własne studio fotograficzne i szybko znalazł uznanie na amerykańskim rynku.
Jego fotografie-obrazy są wyrafinowanymi artystycznymi dziełami, często utrzymanymi w surrealistycznym klimacie. W jego fotograficznych dziełach jest jego przeszłość, tragedia dzieciństwa, ale też jazzowe fascynacje. Otrzymał dziesiątki nagród, zorganizował wiele wystaw, od jakiegoś czasu wystawia w Polsce, zapraszany jest na wykłady.
Pro Memoria
Biuletyn informacyjny PRO MEMORIA wydawany jest przez Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau i Fundację Pamięci Ofiar Obozu Zagłady Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu od 1994 roku (nr 1, wrzesień 1994 r.).
Ukazuje się dwa razy w roku w języku polskim i angielskim.
Pismo specjalistyczne, zamieszcza artykuły z różnych dziedzin badawczych, podejmujące problematykę związaną z historią obozu oraz działalnością Muzeum i Miejsca Pamięci obozu Auschwitz–Birkenau.
Każdy numer pisma obok działów stałych (Z notatnika konserwatora, Nasza recenzja, W naszej księgarni, itd.) zamieszcza blok artykułów, skupionych wokół jednego zagadnienia. Np. nr 9 podejmuje problematykę zespołu KZ-Syndrom, nr 10 przybliża los Romów i Sinti w KL Auschwitz, w nr 11 zamieszczone zostały artykuły omawiające pracę przymusową w III Rzeszy, nr 12 dotyczy relacji między miastem a powołanym na jego przedmieściach w czasie II wojny światowej – obozem, nr 14 przywołuje historię miejsc, z których miały miejsce najliczniejsze deportacje, w nr 15 historycy, etycy, socjologowie i duchowni zastanawiają się nad przesłaniem, jakie kierowane być powinno z Miejsca Pamięci Auschwitz do współczesnych, nr16 powraca do problematyki pedagogicznej, nr 17-18 podejmuje próbę przedstawienia charyzmatycznych osobowości, które miały wpływ na społeczność więźniów obozu Auschwitz, a po wojnie na charakter upowszechnia wiedzy o jego ofiarach. W nr 20 została zamieszczona refleksja na temat upowszechniania pamięci, na którą oddziałuje polityka i problemy społeczne. Numer 21 został poświęcony dzieciom, najmłodszym ofiarom Holocaustu i ludobójstwa.
Redakcja Biuletynu PRO MEMORIA współpracuje z licznymi placówkami, ośrodkami badawczymi i miejscami pamięci otwierając forum do dyskusji wokół problematyki miejsc pamięci i muzeów martyrologicznych.
