Aktualności
73. rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego
W 73. rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego, hołd jego bohaterom i ofiarom – w tym prawie 13 tysiącom mieszkańców stolicy deportowanym przez Niemców do obozu Auschwitz, oddał dyrektor Muzeum dr Piotr M. A. Cywiński. Punktualnie o godzinie 17.00 – rozpoczynającej powstańcze walki godzinie „W” – złożył on wieniec pod Ścianą Śmierci na dziedzińcu Bloku 11 w byłym obozie Auschwitz I.
- Historia Powstania Warszawskiego splata się nierozerwalnie z historią niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego Auschwitz. Pamiętając o Powstaniu jako o największym powstańczym zbrojnym zrywie całej II wojny światowej, pamiętamy również o gehennie setek tysięcy cywili, warszawskich rodzin. Dla około 13 tysięcy warszawiaków Powstanie skończyło się w Auschwitz – podkreślił dyrektor Cywiński, który sam pochodzi z Warszawy.
W trakcie Powstania Warszawskiego i po jego stłumieniu Niemcy deportowali z Warszawy ok. 550 tys. jej mieszkańców i około 100 tys. ludzi z najbliższych okolic miasta. Skierowano ich do specjalnie w tym celu uruchomionego obozu przejściowego w Pruszkowie pod Warszawą, Durchgangslager 121. 55 tysięcy osób wywieziono do obozów koncentracyjnych.
W obozie Auschwitz II-Birkenau Niemcy osadzili ok. 13 tysięcy z nich, począwszy od noworodków do ludzi w podeszłym wieku. To ponad połowa ogólnej liczby Polaków deportowanych z całego dystryktu warszawskiego od sierpnia 1940 r. do września 1944 r. Wyzwolenia w obozie Auschwitz doczekało co najmniej 400 osób z transportów pruszkowskich, w tym co najmniej 125 dzieci i młodocianych.
Losy osób deportowanych do Auschwitz po wybuchu Powstania w Warszawie opisują m.in. specjalna wystawa przygotowana przez Muzeum w Google Cultural Institute oraz 10. tom serii edukacyjnej Głosy Pamięci.
Transporty Polaków z Warszawy do KL Auschwitz po wybuchu Powstania
Po wybuchu zbrojnego Powstania w Warszawie poprzez obóz przejściowy w Pruszkowie do KL Auschwitz w sierpniu i wrześniu 1944 r. deportowano blisko 13 tys. aresztowanych mieszkańców Warszawy: mężczyzn, kobiet i dzieci. Osadzono ich na terenie obozu Auschwitz II-Birkenau.
Wśród przywiezionych były osoby z różnych środowisk społecznych, różnych zawodów (urzędnicy państwowi, naukowcy, artyści, lekarze, handlowcy, robotnicy), różnej kondycji fizycznej (ranni, chorzy, inwalidzi, kobiety ciężarne), w różnym wieku — dzieci począwszy od kilkutygodniowych niemowląt do starców powyżej osiemdziesięciu sześciu lat. W nielicznych przypadkach byli to także ludzie innych narodowości, wśród nich ukrywający się na tzw. aryjskich papierach Żydzi.
Najliczniejsze były transporty przybyłe do Auschwitz 12 i 13 sierpnia, w których łącznie przywieziono blisko 6 tys. osób (w tym około 4 tys. kobiet i 2 tys. mężczyzn, a wśród nich ponad 1 tys. dzieci i młodzieży obojga płci).
4 września przywieziono z Pruszkowa do Auschwitz kolejny transport kobiet, mężczyzn i dzieci liczący 3087 osób. W następnych dwóch transportach z 13 i 17 września, poza trzema kobietami, przywieziono prawie 4 tys. mężczyzn i chłopców. Większość osób z tych transportów przeniesiono po kilku, kilkunastu tygodniach, w ramach rozpoczętej wstępnej ewakuacji KL Auschwitz, do obozów w głębi Trzeciej Rzeszy i zatrudniono w przemyśle zbrojeniowym. Wielu zginęło w tych obozach.
W styczniu 1945 r. wywieziono do obozów w Berlinie, w pięciu transportach, co najmniej 602 kobiety z dziećmi (w tym dzieci urodzone w obozie). Część więźniów z wymienionych transportów warszawskich ewakuowano w styczniu 1945 r. z obozu. Niektórzy z nich zginęli w trakcie „marszów śmierci”, inni doczekali wyzwolenia w obozach w głębi Rzeszy. Co najmniej 400 osób z transportów pruszkowskich, w tym co najmniej 125 dzieci i młodocianych, doczekało się wyzwolenia
.
Księgi pamięci
Pamięci deportowanych do KL Auschwitz Polaków z tzw. dystryktu warszawskiego poświęcona jest opublikowana przez Muzeum w 2000 r. Księga Pamięci. Transporty Polaków z Warszawy do KL Auschwitz 1940-1944. Zawiera ona również znane historykom nazwiska mieszkańców Warszawy, wysłanych do obozu w związku z wybuchem Powstania.
Wspomnienia dziecka z powstania
W kwietniu 2007 r. nakładem wydawnictwa Muzeum pojawiło się też nowe i poszerzone wydanie wielokrotnie wznawianego zbioru opowiadań o dzieciach w Auschwitz pt. Dzieciństwo w pasiakach. Jest to jeden z najbardziej poruszających dokumentów tragicznych losów więźniów Auschwitz i wstrząsający obraz obozu widzianego oczyma dziecka. Jego autor, Bogdan Bartnikowski, w wieku 12 lat jako łącznik uczestniczył w walkach powstańczych na warszawskiej Ochocie. 12 sierpnia 1944 r. wraz z matką został wywieziony do Auschwitz.
