Aktualności
70. rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego
W 70. rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego, hołd jego bohaterom i ofiarom — w tym tysiącom mieszkańców stolicy deportowanym do Auschwitz, oddał dyrektor Muzeum dr Piotr M.A. Cywiński składając punktualnie o godzinie 17.00 — rozpoczynającej powstańcze walki godzinie „W” — wieniec pod Ścianą Śmierci.
Historia Powstania splata się nierozerwalnie z historią byłego niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego Auschwitz. W trakcie i po stłumieniu Powstania Warszawskiego, w wyniku akcji represyjnych, Niemcy deportowali z Warszawy ponad pół miliona mieszkańców. Z tej liczby około 13 tysięcy osób, w tym niemowlęta, dzieci i ludzi w podeszłym wieku, hitlerowcy osadzili w KL Auschwitz.
— Dyskusja nad sensem i istotą Powstania Warszawskiego nigdy nie zostanie zamknięta. Warszawa zapłaciła ogromną cenę za swój zew wolności — podkreślił dr Piotr M.A. Cywiński. — Dla wielu rodzin Powstanie Warszawskie wiąże się bezpośrednio z Auschwitz W czterech wielkich transportach z Dulagu 121 w Pruszkowie zostało przywiezionych na rampę Birkenau kilkanaście tysięcy warszawiaków, wśród nich dzieci. Wychodzili z wagonów bydlęcych dokładnie na tą samą rampę, gdzie jeszcze kilka tygodni wcześniej trafiały olbrzymie transporty węgierskich Żydów. Tą rampą też "przeszła Warszawa" — mówił Cywiński.
By upamiętnić te wydarzenia Muzeum przygotowało wystawę plenerową "Ludność powstańczej Warszawy w KL Auschwitz". Będzie ją można zobaczyć przed wejściem na teren Miejsca Pamięci do 2 października.
Transporty Polaków z Warszawy do KL Auschwitz po wybuchu Powstania
Po wybuchu zbrojnego Powstania w Warszawie poprzez obóz przejściowy w Pruszkowie do KL Auschwitz w sierpniu i wrześniu 1944 r. deportowano blisko 13 tys. aresztowanych mieszkańców Warszawy: mężczyzn, kobiet i dzieci. Osadzono ich na terenie obozu Auschwitz II-Birkenau.
Wśród przywiezionych były osoby z różnych środowisk społecznych, różnych zawodów (urzędnicy państwowi, naukowcy, artyści, lekarze, handlowcy, robotnicy), różnej kondycji fizycznej (ranni, chorzy, inwalidzi, kobiety ciężarne), w różnym wieku — dzieci począwszy od kilkutygodniowych niemowląt do starców powyżej osiemdziesięciu sześciu lat. W nielicznych przypadkach byli to także ludzie innych narodowości, wśród nich ukrywający się na tzw. aryjskich papierach Żydzi.
Najliczniejsze były transporty przybyłe do Auschwitz 12 i 13 sierpnia, w których łącznie przywieziono blisko 6 tys. osób (w tym około 4 tys. kobiet i 2 tys. mężczyzn, a wśród nich ponad 1 tys. dzieci i młodzieży obojga płci).
4 września przywieziono z Pruszkowa do Auschwitz kolejny transport kobiet, mężczyzn i dzieci liczący 3087 osób. W następnych dwóch transportach z 13 i 17 września, poza trzema kobietami, przywieziono prawie 4 tys. mężczyzn i chłopców. Większość osób z tych transportów przeniesiono po kilku, kilkunastu tygodniach, w ramach rozpoczętej wstępnej ewakuacji KL Auschwitz, do obozów w głębi Trzeciej Rzeszy i zatrudniono w przemyśle zbrojeniowym. Wielu zginęło w tych obozach.
W styczniu 1945 r. wywieziono do obozów w Berlinie, w pięciu transportach, co najmniej 602 kobiety z dziećmi (w tym dzieci urodzone w obozie). Część więźniów z wymienionych transportów warszawskich ewakuowano w styczniu 1945 r. z obozu. Niektórzy z nich zginęli w trakcie „marszów śmierci”, inni doczekali wyzwolenia w obozach w głębi Rzeszy. Co najmniej 298 warszawiaków (kobiet, mężczyzn i dzieci) doczekało wyzwolenia w KL Auschwitz.
Księgi pamięci
Pamięci deportowanych do KL Auschwitz Polaków z tzw. dystryktu warszawskiego poświęcona jest opublikowana przez Muzeum w 2000 r. Księga Pamięci. Transporty Polaków z Warszawy do KL Auschwitz 1940-1944. Zawiera ona również znane historykom nazwiska mieszkańców Warszawy, wysłanych do obozu w związku z wybuchem Powstania.
Wspomnienia dziecka z powstania
W kwietniu 2007 r. nakładem wydawnictwa Muzeum pojawiło się też nowe i poszerzone wydanie wielokrotnie wznawianego zbioru opowiadań o dzieciach w Auschwitz pt. Dzieciństwo w pasiakach. Jest to jeden z najbardziej poruszających dokumentów tragicznych losów więźniów Auschwitz i wstrząsający obraz obozu widzianego oczyma dziecka. Jego autor, Bogdan Bartnikowski, w wieku 12 lat jako łącznik uczestniczył w walkach powstańczych na warszawskiej Ochocie. 12 sierpnia 1944 r. wraz z matką został wywieziony do Auschwitz.
