Podstawowe informacje o Auschwitz
Zestaw podstawowych, choć nie zawsze powszechnie znanych wiadomości związanych z Auschwitz. Mogą one pomóc w przygotowaniu materiałów informacyjnych i m.in. pozwolić na uniknięcie kompromitujących wpadek w rodzaju użycia sformułowań „polskie obozy śmierci”.
Auschwitz, niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady, to najbardziej rozpoznawalny symbol Holokaustu i miejsce ludobójstwa na świecie. Nigdy, w żadnym innym obozie lub ośrodku zagłady, esesmani nie wymordowali tak wielkiej liczby Żydów pochodzących prawie z całej okupowanej przez Niemców Europy. Nadal wiele osób jednak nie wie, że Polacy stanowili blisko 40% zarejestrowanych więźniów Auschwitz i że w obozie osadzeni też zostali i ginęli: Romowie, sowieccy jeńcy wojenni i więźniowie ponad dwudziestu narodowości. Tylko specjaliści znają też rolę, jaką miał odegrać Auschwitz w niemieckich planach zasiedlenia i germanizacji terytoriów Europy Wschodniej, które – oprócz wymordowania Żydów – zakładały także wyniszczenie większości ludności słowiańskiej.
Pakiet informacyjny obejmuje również minisłownik podstawowych pojęć z historii Auschwitz.
Niemieckie nazistowskie przesłanki rasistowskie i plany politycznej dominacji oraz zmian demograficznych w Europie Wschodniej
Wśród około 50 milionów ludzi, którzy zginęli w czasie drugiej wojny światowej, kilkanaście milionów stanowią cywilne ofiary polityki eksterminacyjnej niemieckiej Trzeciej Rzeszy. Z tego ponad milion straciło życie w niemieckim nazistowskim obozie koncentracyjnym i ośrodku zagłady Auschwitz. Po raz pierwszy w dziejach cywilizacji zaplanowano i dokonano zbrodni na tak wielką skalę oraz zastosowano przemysłowe metody uśmiercania.
U podstaw nazistowskiej polityki ekspansji i eksterminacji leżały nie tylko dążenia do politycznej dominacji nad Europą i światem, lecz również plany dokonania na obszarach uznanych za niemiecką „przestrzeń życiową” daleko idących zmian demograficznych w myśl nazistowskiej doktryny rasowej. Głosiła ona nierówność biologiczną oraz prawo „lepszych” narodów germańskich do dominacji i decydowania o fizycznym losie narodów „gorszych”, takich jak Żydzi, Romowie, czy Słowianie.
Pojęcie niemieckiej „przestrzeni życiowej” (Lebensraum), a równocześnie charakter zmian demograficznych na tym obszarze, zostały sprecyzowane w wielu dokumentach ruchu hitlerowskiego. Adolf Hitler stwierdził w Mein Kampf:
Zrywamy wreszcie z kolonialną i handlową polityką okresu przedwojennego i przechodzimy do przyszłej polityki terytorialnej. Lecz mówiąc dziś o nowych ziemiach na kontynencie europejskim, myślimy przede wszystkim o Rosji i podwładnych jej państwach ościennych.
Aby nie było wątpliwości co do celu tych zamierzeń, w listopadzie 1937 r. na tajnej konferencji z udziałem dowódców wojskowych i ministra spraw zagranicznych Hitler oznajmił:
Nie idzie nam o zdobycie ludów, lecz wyłącznie o zdobycie przestrzeni nadającej się dla celów rolniczych.
Myśl tę rozwinął i uzupełnił Heinrich Himmler w lipcu 1942 r.:
Naszym zadaniem nie jest wcale germanizowanie Wschodu w starym znaczeniu tego słowa, tj. przez nauczanie ludów tam zamieszkałych języka i prawa niemieckiego, chcemy natomiast dopiąć tego, by na Wschodzie żył tylko lud czysto niemieckiego pochodzenia.
Likwidacja „ludów Wschodu” miała przybrać różne formy: od germanizacji pewnej części ludzi „zdatnych” rasowo, poprzez różne formy działań zmierzających do zmniejszenia rozrodczości i przyspieszenia wymieralności, do bezpośredniej fizycznej zagłady.
Koncepcje i realizacja planów depopulacji Europy Wschodniej po wybuchu drugiej wojny światowej (1939-1945)
Plany masowych deportacji Żydów i Słowia
Wkrótce po wybuchu wojny niemieccy naziści rozpoczęli usuwanie Żydów i Romów z Niemiec poprzez ich deportację na okupowane ziemie polskie. Z uwagi jednak na to, iż obszary te zaliczono do niemieckiej „przestrzeni życiowej” i w przyszłości zamierzano zasiedlić Niemcami, pojawiły się różne pomysły, w tym deportacji Żydów poza Europę, na francuską wyspę Madagaskar, a Słowian na Syberię.
Na zlecenie najwyższych władz niemieckiej Trzeciej Rzeszy został opracowany tzw. Generalny Plan Wschodni, nazistowski plan osiedleńczy i germanizacyjny terytoriów Europy Wschodniej. W celu przeprowadzenia depopulacji tej niemieckiej „przestrzeni życiowej” germanizacji miała ulec niewielka część populacji „wartościowa rasowo” z punktu widzenia niemieckiej eugeniki. Większość ludności słowiańskiej miała zostać wyniszczona lub przesiedlona.
Planem objęto także około sześć milionów Żydów zamieszkujących Europę Wschodnią.
Plany sterylizacji Słowian
W 1941 r. zagadnienie masowej sterylizacji było tematem tajnych konferencji w sztabie Himmlera. Debatowano nad najwłaściwszą metodą, która umożliwiłaby sterylizację nieograniczonej liczby osób w jak najkrótszym czasie, możliwie jak najprostszym sposobem. Można domniemywać, że miało być to alternatywne, obok zagłady i przesiedleń, rozwiązanie kwestii „oczyszczenia” niemieckiej „przestrzeni życiowej”.
W wyniku konferencji z lipca 1942 r., z udziałem Heinricha Himmlera i inspektora obozów koncentracyjnych Richarda Glücksa, zadanie wyszukania najlepszej metody sterylizacji powierzono prof. dr. Carlowi Claubergowi, autorytetowi w zakresie leczenia bezpłodności kobiet.
Eksterminacja bezpośrednia Żydów i Romów
Po wielkich sukcesach militarnych w 1941 r., kiedy wydawało się, że ostateczny podbój Europy i świata jest tylko kwestią czasu, władze Trzeciej Rzeszy zdecydowały się na najbardziej radykalne rozwiązanie „kwestii żydowskiej” – likwidację całego narodu. Zagładzie podlegali wszyscy Żydzi, bez względu na wiek, płeć i stosunek do hitlerowskiej ideologii i aparatu władzy. Środkami realizacji eksterminacyjnej polityki było głodzenie w gettach, egzekucje, a w końcu mordowanie na skalę przemysłową w komorach gazowych.
Podobnie jak w przypadku Żydów, Niemcy zakładali też całkowite wyniszczenie Romów (Cyganów). Na terenach Związku Sowieckiego rozstrzeliwały ich mobilne oddziały zwane Einsatzgruppen, w Polsce rozstrzeliwano ich na miejscu schwytania lub uśmiercano wraz z Żydami w ośrodkach zagłady. Do ośrodków tych i gett przywożono również Romów m.in. z: Niemiec, Austrii, Czech i Moraw. Największą ich liczbę osadzono w obozie koncentracyjnym Auschwitz
Zagłada Żydów w ośrodkach natychmiastowej zagłady
Kiedy w 1941 r. niemieccy naziści podjęli decyzję o zagładzie milionów europejskich Żydów, głównymi miejscami realizacji tego planu miały być ośrodki zagłady wyposażone w komory gazowe. Ten sposób mordowania został wypróbowany już wcześniej w latach 1939-1941 w Niemczech, gdzie w ramach akcji eutanazji zabito ponad 70 tys. chorych umysłowo obywateli niemieckich.
Kluczową rolę w realizacji tych eksterminacyjnych planów odegrał Auschwitz (900 tys. zamordowanych Żydów), a także: Belzec (435 tys.), Treblinka (800 tys.), Sobibór (200 tys.), Kulmhof (150 tys. ofiar) i w mniejszym stopniu Majdanek (59 tys.).
Zarówno Auschwitz, jak i Majdanek były „nietypowymi” ośrodkami zagłady, gdyż organizacyjnie i przestrzennie powiązane były też z obozami koncentracyjnymi o tej samej nazwie:
• w Auschwitz, oprócz 900 tys. Żydów zamordowanych w komorach gazowych, 200 tys. osób poniosło śmierć w obozie;
• na Majdanku, oprócz 59 tys. Żydów zamordowanych głównie w komorach gazowych i masowych egzekucjach lub w obozie, śmierć w obozie poniosło również 19 tys. osób nieżydowskiego pochodzenia.
W ośrodkach natychmiastowej zagłady mordowani byli niemal wyłącznie Żydzi. Od obozów koncentracyjnych miejsca te różniły się tym, iż poza niewielką grupą więźniów potrzebnych do obsługi urządzeń masowej zagłady (komory gazowe, krematoria, spalanie zwłok na wolnym powietrzu) i sortowania mienia pomordowanych, nie przetrzymywano w nich ofiar, a zatem nie były tam potrzebne w większej liczbie baraki czy inne pomieszczenia mieszkalne. Żydów, przywożonych do tych ośrodków, wprost z rampy wyładowczej pędzono do komór gazowych i uśmiercano.
Terror nazistowski wobec Polaków
Oprócz mordowania Żydów w ośrodkach natychmiastowej zagłady, unicestwiania Romów i wprowadzania w życie długofalowych planów eksterminacyjnych wobec Słowian, Niemcy likwidowali – w teorii – tylko tych Polaków, którzy podejmowali czynną walkę z okupantem lub naruszali niemieckie prawodawstwo. W praktyce jednak władze okupacyjne, zwalczając ruch oporu, w sposób oczywisty przekraczały zarówno represyjne cele, jak i poszerzały krąg osób tym represjom podlegający, włączając doń ludzi zaledwie podejrzanych, względnie mogących stanowić – z uwagi na ich status społeczny – potencjalne zagrożenie. Na tej zasadzie mordowano w Polsce osoby zakwalifikowane do tzw. warstw przywódczych, głównie inteligencję.
Działania te, przybierające formy z góry zaplanowanych akcji eksterminacyjnych, miały wszelkie znamiona ludobójstwa. Chociaż niekiedy usiłowano im nadać charakter prewencyjno-represyjny, to u ich podstaw – jak wynikało z wypowiedzi przywódców hitlerowskich – leżały cele faktycznie znacznie głębsze, a mianowicie kulturowa i intelektualna degradacja narodu polskiego poprzez pozbawienie go warstw inteligenckich. Ludobójczy charakter miały również wszelkiego rodzaju działania terrorystyczno-represyjne w ramach odpowiedzialności zbiorowej: pacyfikacje, łapanki czyli aresztowania uliczne i egzekucje zakładników, których celem było nie tylko obezwładnienie psychiczne, lecz również fizyczne zdziesiątkowanie całej populacji.
Obozy koncentracyjne a ośrodki zagłady
Niemieckie obozy koncentracyjne, z których największy był Auschwitz, były jednym z wielu środków służących praktycznej realizacji polityki eksterminacyjnej (oprócz m.in. egzekucji oraz wyniszczania w więzieniach i różnego rodzaju obozach karnych i gettach).
Obozy koncentracyjne, w których osadzano więźniów różnych narodowości, różniły się od ośrodków natychmiastowej zagłady (Auschwitz, Treblinka, Belzec, Sobibor, Kulmhof, Majdanek), gdzie mordowano niemal wyłącznie Żydów, przede wszystkim techniką eksterminacji, natomiast ostateczny cel – fizyczna eliminacja ofiar – był ten sam (zarówno Auschwitz, jak i Majdanek były „nietypowymi” ośrodkami zagłady, gdyż organizacyjnie i przestrzennie powiązane były też z obozami koncentracyjnymi o tej samej nazwie). W obozach koncentracyjnych podstawowym narzędziem zagłady był głód połączony z wysiłkiem fizycznym. Zagładę więźniów przyspieszały również inne czynniki kształtujące warunki egzystencji w obozach: niewystarczająca odzież, brak odpoczynku i opieki lekarskiej, złe warunki sanitarne, nieodpowiednie pomieszczenia mieszkalne. W przeciwieństwie zatem do ofiar ośrodków zagłady, które uśmiercano natychmiast po przywiezieniu na miejsce kaźni, więźniowie obozów koncentracyjnych przebywali w nich przez krótszy lub dłuższy czas (część zdołała przeżyć wojnę).
Obozy koncentracyjne, stanowiące alternatywę dla masowych egzekucji, będąc narzędziem fizycznej eliminacji, służyły równocześnie kamuflowaniu popełnianych w nich zbrodni. Nawiązując formalnie poprzez nazwę i strukturę organizacyjną do obozów przedwojennych, będących miejscem izolacji członków opozycji antyhitlerowskiej, odwoływały się niejako do pojęcia, z którym opinia publiczna w Niemczech i innych krajach była w pewnym stopniu oswojona.
Rola Auschwitz w realizacji nazistowskiej polityki eksterminacyjnej
Niemiecki obóz koncentracyjny i ośrodek zagłady Auschwitz, założony w 1940 r., od 1942 r. pełnił równocześnie, a w istocie przede wszystkim, funkcję ośrodka natychmiastowej zagłady Żydów. Z uwagi na te dwie funkcje i przeważający udział Żydów i Polaków w ogólnym bilansie ofiar tego obozu jego historię można podzielić na dwa okresy:
• 1940 – połowa 1942 r., kiedy to większość deportowanych i ofiar stanowili Polacy. Obóz koncentracyjny Auschwitz, uruchomiony 10 miesięcy po wybuchu wojny, wraz z założonym w 1939 r. obozem Stutthof i obozem na Majdanku (1941) stanowił jedno z głównych miejsc deportacji i wyniszczania Polaków. Polacy więzieni byli w obozie przez cały okres jego istnienia.
• połowa 1942 – 1944 r., kiedy to większość deportowanych i ofiar stanowili Żydzi. Auschwitz pełnił rolę największego nazistowskiego ośrodka zagłady ludności żydowskiej z okupowanych przez Trzecią Rzeszę oraz sprzymierzonych z nią krajów europejskich. Nasilenie eksterminacji w tym drugim okresie było kilkakrotnie wyższe, a w skali całego okresu istnienia obozu Żydzi stanowili blisko 85% deportowanych i około 90% ofiar.
W obozie osadzeni też zostali i ginęli: Romowie, sowieccy jeńcy wojenni i więźniowie ponad 20 narodowości.
Auschwitz I, Auschwitz II-Birkenau, Auschwitz III-Monowitz
Konzentrationslager (KL) Auschwitz, obóz koncentracyjny Auschwitz, został utworzony przez niemieckich nazistów na obrzeżach miasta Oświęcimia, które po włączeniu do Trzeciej Rzeszy zostało przemianowane na Auschwitz i dało też nazwę obozowi.
• Początkowo istniał jeden obóz, Auschwitz, utworzony w czerwcu 1940 r.
• W marcu 1942 r. powstała filia obozu Auschwitz – Birkenau (od niemieckiej nazwy wsi Brzezinki, gdzie się znajdował).
• W październiku 1942 r. powstał podobóz Auschwitz – Monowitz (od niemieckiej nazwy wsi Monowice, gdzie się znajdował). W latach 1942-1945 powstało ogółem blisko 50 podobozów.
Pierwszy podział administracyjny Auschwitz, 1943-1944
W listopadzie 1943 r., w związku z rosnącymi trudnościami w zarządzaniu rozrastającym się kompleksem oraz coraz wyraźniejszym podziałem funkcji poszczególnych jego części, obozy Auschwitz podzielone zostały na:
• KL Auschwitz I (Stammlager, z niem. obóz macierzysty),
• KL Auschwitz II-Birkenau (w jego skład weszły wszystkie obozy, tzw. odcinki budowlane, w Birkenau oraz podobozy przy gospodarstwach rolno-hodowlanych),
• KL Auschwitz III (Aussenlager, z niem. podobóz. Objął Monowitz i nienależące do Birkenau podobozy, głównie przy ośrodkach przemysłowych).
W obozie Auschwitz I mieściło się m.in. centralne biuro zatrudnienia, oddział polityczny, garnizonowa administracja, główne magazyny zaopatrzenia, warsztaty oraz przedsiębiorstwa SS – przy ich obsłudze pracowała większość więźniów tego obozu.
Obóz Auschwitz II łączył w sobie dwie funkcje:
• ośrodka bezpośredniej zagłady Żydów. W Birkenau powstały największe w okupowanej Europie urządzenia masowej zagłady – komory gazowe – gdzie niemieccy naziści zamordowali większość deportowanych do obozu Żydów. Gromadzono w nim również i systematycznie zabijano chorych i wyselekcjonowanych na śmierć z całego kompleksu obozów;
• kompleksu koncentracyjnego, składającego się z obozów o różnym charakterze i przeznaczeniu (m.in. tzw. obóz cygański, tzw. obóz rodzinny dla Żydów z getta Theresienstadt, magazyny zagrabionego mienia). W ostatniej fazie istnienia stał się też miejscem koncentracji i punktem dystrybucji siły roboczej dla niemieckiego przemysłu w głębi Trzeciej Rzeszy.
Zadaniem obozu Auschwitz III był przede wszystkim wynajem niewolniczej siły roboczej więźniów firmom niemieckim, dlatego skupił on podobozy zakładane przy pobliskich przedsiębiorstwach przemysłowych.
Drugi podział administracyjny Auschwitz, 1944-1945
W listopadzie 1944 r., na dwa miesiące przed wyzwoleniem, doszło do kolejnej zmiany administracyjnej i taki podział obozów utrzymał się do wyzwolenia Auschwitz w styczniu 1945 r.:
• KL Auschwitz I i KL Auschwitz II zostały połączone i przywrócono im dawną nazwę – KL Auschwitz;
• KL Auschwitz III otrzymał nazwę KL Monowitz. W jego skład weszły wszystkie podobozy.
Podległość służbowa
Niezależnie od zmian administracyjnych komendanci wszystkich obozów i podobozów Auschwitz zawsze podlegali komendantowi obozu macierzystego (Auschwitz I), który pełnił jednocześnie funkcję dowódcy garnizonu i posiadał prawo rozstrzygania kwestii spornych wobec pozostałych komendantów.
Wyzwolenie Auschwitz
Wstępna ewakuacja obozu i zacieranie śladów
Od sierpnia 1944 r. do połowy stycznia 1945 r. Niemcy wywieźli z Auschwitz ok. 65 tys. więźniów i więźniarek, których jako niewolniczą siłę roboczą zatrudniono w różnych zakładach przemysłowych w głębi Trzeciej Rzeszy. Rozpoczęli też wstępne zacieranie śladów i niszczenie dowodów zbrodni – palono m.in. rejestry więźniów i wykazy Żydów zamordowanych w komorach gazowych. Wywożono ruchome mienie obozowe, głównie duże ilości materiałów budowlanych, oraz rzeczy zagrabione ofiarom masowej zagłady. Do końca roku rozebrano lub zdemontowano urządzenia techniczne wszystkich, z wyjątkiem jednej, komór gazowych i krematoriów.
Likwidacja obozu
W połowie stycznia 1945 r., w związku z przełamaniem linii frontu przez Armię Czerwoną i zbliżaniem się jej jednostek do oddalonego o 70 km Krakowa, rozpoczęto ostateczną ewakuację więźniów. Od 17 do 21 stycznia 1945 r. wyprowadzono w pieszych kolumnach z Auschwitz i podobozów około 56 tys. więźniów i więźniarek. Po dotarciu do wyznaczonych stacji kolejowych byli wywożeni dalej na zachód wagonami towarowymi. Zarówno piesze, jak i kolejowe trasy ewakuacyjne usłane zostały zwłokami zastrzelonych oraz zmarłych z wycieńczenia lub przemarznięcia. Ocenia się, że w trakcie tej akcji zginęło co najmniej 9 tys. więźniów Auschwitz.
20 stycznia 1945 r. esesmani wysadzili w powietrze unieruchomione wcześniej komory gazowe wraz z krematoriami, a 26 stycznia ostatnią z nich, znajdującą się dotąd w stanie pełnej zdatności do użytku. 23 stycznia podpalili magazyny z mieniem pozostałym po ofiarach eksterminacji.
Wyzwolenie
Po ewakuacji na terenie obozów w niepewnej sytuacji znalazło się blisko 9 tys. więźniów, w większości chorych i wyczerpanych, pozostawionych tam przez Niemców. Około 700 więźniów żydowskich zostało zamordowanych pomiędzy wymarszem ostatnich kolumn ewakuacyjnych a nadejściem oddziałów sowieckich. Tylko zbieg okoliczności sprawił, że reszta w większości uniknęła zagłady.
27 stycznia 1945 r. na teren miasta Oświęcimia wkroczyła Armia Czerwona, napotykając na opór cofających się oddziałów niemieckich. W walkach o wyzwolenie poległo ponad 230 żołnierzy sowieckich. W Auschwitz I, Auschwitz II-Birkenau i Auschwitz III-Monowitz wyzwolenia doczekało około 7 tys. więźniów. Około 500 innych zostało wyzwolonych przed 27 stycznia i wkrótce potem w podobozach.
Nad chorymi roztoczyło opiekę kilka sowieckich szpitali polowych oraz tzw. Szpital Obozowy Polskiego Czerwonego Krzyża, założony przez polskich ochotników, głównie mieszkańców Krakowa i okolic. Znalazło się w nich 4,5 tys. byłych więźniów – głównie Żydów, obywateli ponad dwudziestu państw – w tym ponad 400 dzieci.
Więźniowie we względnie dobrym stanie fizycznym opuścili Auschwitz zaraz po wyzwoleniu, udając się w rodzinne strony na własną rękę bądź w zorganizowanych transportach. Większość pacjentów szpitali uczyniła to samo trzy-cztery miesiące później.
Narodowość i liczba ofiar Auschwitz
1,3 mln deportowanych
Niemieccy naziści deportowali do Auschwitz co najmniej 1,3 mln osób ponad 20 narodowości. 400 tys. z nich zostało zarejestrowanych i osadzonych w obozie koncentracyjnym jako więźniowie. Żydzi stanowili 85% wszystkich deportowanych i 90% ogółu zamordowanych.
1,1 mln zamordowanych
Spośród 1,3 mln deportowanych do Auschwitz śmierć poniosło co najmniej 1,1 mln:
• 900 tys. Żydów zamordowanych w komorach gazowych natychmiast po przybyciu do obozu;
• Z 400 tys. zarejestrowanych w obozie więźniów śmierć poniosła połowa – 200 tys. osób, w tym: prawie 100 tys. Żydów, 70 tys. Polaków, 21 tys. Romów, 14 tys. sowieckich jeńców wojennych i ponad 10 tys. więźniów innych narodowości.
Deportowani ogółem i zamordowani w Auschwitz
|
Narodowość/kategoria |
Liczba deportowanych |
Procent wszystkich deportowanych |
Liczba ofiar |
Procent zamordowanych w obrębie narodowości/kategorii |
Procent wszystkich zamordowanych |
|
Żydzi |
1,1 mln |
85% |
~1 mln |
90% |
91% |
|
Polacy |
140 tys. |
10,8% |
~70 tys. |
46% |
5,8% |
|
Inne grupy |
25 tys. |
1,9% |
~12 tys. |
48% |
1% |
|
Romowie (Cyganie) |
23 tys. |
1.8% |
~21 tys. |
91.3% |
1,7% |
|
Jeńcy radzieccy |
15 tys. |
1.2% |
~14 tys. |
93% |
1,3% |
|
Razem |
~1,3 mln |
~100% |
~1,1 mln |
84% |
~100% |
Żydzi deportowani do Auschwitz z podziałem na kraje pochodzenia
(według granic sprzed 1939 r.)
|
Kraj pochodzenia |
Liczba |
|
Węgry (według granic z lat wojny) |
430 tys. |
|
Polska |
300 tys. |
|
Francja |
69 tys. |
|
Holandia |
60 tys. |
|
Grecja |
55 tys. |
|
Protektorat Czech i Moraw (Theresienstadt) |
46 tys. |
|
Obozy koncentracyjne i inne ośrodki |
34 tys. |
|
Słowacja (według granic z lat wojny) |
26 tys. |
|
Belgia |
25 tys. |
|
Niemcy i Austria |
23 tys. |
|
Jugosławia |
10 tys. |
|
Włochy |
7,5 tys. |
|
Norwegia |
690 |
|
Razem |
~ 1,1 mln |
Więźniowie obozu koncentracyjnego Auschwitz
Niemcy uwięzili w obozie koncentracyjnym Auschwitz około 400 tys. osób:
• 200 tys. Żydów (50% ogółu)
• 140 tys. Polaków (35%)
• 25 tys. osób różnej narodowości (6%)
• 21 tys. Romów (5,3%)
• 12 tys. jeńców sowieckich (4%)
Wśród 25 tys. osób różnej narodowości najliczniejszą grupę stanowili Czesi (9 tys.), oprócz nich w obozie znaleźli się także: Białorusini (6 tys.), Niemcy (4 tys.), Francuzi (4 tys.), Rosjanie (1,5 tys.), Jugosłowianie (głównie Słoweńcy, ale też Chorwaci i Serbowie) i Ukraińcy.
W niewielkiej liczbie (grupy od kilku do kilkudziesięciu osób) w obozie osadzono też więźniów m.in. z: Albanii, Belgii, Danii, Grecji, Hiszpanii, Holandii, Litwy, Luksemburga, Łotwy, Norwegii, Rumunii, Słowacji, Szwajcarii, Węgier, Włoch (kolejność alfabetyczna, nieodzwierciedlająca liczebności).
|
Narodowość |
Liczba |
|
Żydzi |
200 tys. |
|
Polacy |
140 tys. |
|
Romowie |
21 tys. |
|
Jeńcy sowieccy |
12 tys. |
|
Czesi |
9 tys. |
|
Białorusini |
6 tys. |
|
Niemcy |
4 tys. |
|
Francuzi |
4 tys. |
|
Rosjanie |
1,5 tys. |
|
Jugosłowianie |
800 |
|
Ukraińcy |
500 |
|
Inni |
200 |
|
Razem |
~ 400 tys. |
Straty ludnościowe Polski w latach drugiej wojny światowej (1939-1945)
W czasie drugiej wojny światowej wskutek niemieckiej agresji i okupacji zginęło około sześć milionów obywateli polskich:
• około 3 mln polskich Żydów;
• około 2 mln Polaków: 1,3 mln w Generalnym Gubernatorstwie, 0,2 mln na ziemiach wcielonych do Rzeszy i 0,5 mln na ziemiach na wschód od Bugu (w liczbie tej mieszczą się również ofiary zbrodni sowieckich na jeńcach wojennych i ludności cywilnej oraz ofiary nacjonalistów ukraińskich, białoruskich i litewskich);
• około 1 mln obywateli polskich innych narodowości, m.in. Ukraińców, Białorusinów, Romów, Litwinów.
Misja Miejsca Pamięci Auschwitz-Birkenau
Auschwitz to najbardziej rozpoznawalny symbol i miejsce ludobójstwa na świecie
Państwo polskie od chwili ustanowienia na terenach poobozowych Miejsca Pamięci Auschwitz-Birkenau podjęło zobowiązanie dbałości o pamięć o zbrodniach dokonanych w niemieckim nazistowskim obozie koncentracyjnym i ośrodku zagłady Auschwitz.
Zwyczajne słowa nie pasują do tego Miejsca. Dziś jest nazywane cmentarzem, pomnikiem, miejscem pamięci, muzeum. Ale przecież te określenia nie oddają całego, trudnego do ogarnięcia i wysłowienia, znaczenia Auschwitz. To najpełniej zachowane świadectwo największego upadku człowieczeństwa i wielkiej tragedii w dziejach Europy. To symbol całości dziejów Szoa, całego systemu obozów koncentracyjnych i bezprecedensowego przesilenia zła.
Ochrona reliktów poobozowych
Naszym głównym zadaniem jest ochrona i konserwacja reliktów poobozowych, czyli zachowanie autentyzmu i wymowy tego największego obozu koncentracyjnego i jedynego wielkiego ośrodka Zagłady, którego nie udało się esesmanom zrównać z ziemią.
By wesprzeć te działania, w 2009 r. powstała Fundacja Auschwitz-Birkenau. Utworzyła ona Fundusz Wieczysty, którego środki pozwolą na planową i systematyczną realizację prac konserwatorskich w Miejscu Pamięci.
Edukacja
Równie ważnym zadaniem jest także szeroko rozumiana edukacja. O Auschwitz i Holokauście można uczyć wszędzie. Jednak tylko na terenie Miejsca Pamięci Auschwitz-Birkenau można nie tylko zapoznać się z historią funkcjonowania obozu i uzyskać bezpośredni dostęp do relacji i wspomnień świadków, ale jednocześnie na własne oczy zobaczyć świadectwa Zagłady: ruiny komór gazowych, krematoriów i inne pozostałości poobozowe.
Znaczenie Auschwitz
Auschwitz leży w samym sercu doświadczenia europejskiego. Jest największym miejscem Zagłady, symbolem jej potwornej całości. W powojennej historii Starego Kontynentu jest stałym punktem odniesienia, najpełniej uzasadniając cały wysiłek tworzenia Europy zjednoczonej, innej, nowej, bardziej ludzkiej i wrażliwej.
Dbałość o to Miejsce nie jest wyłącznie powinnością względem pokoleń minionych, względem ofiar i ocalałych. W dużej mierze jest to także powinność względem tych pokoleń, które nadchodzą. To one muszą dalej nieść nasze powojenne starania o lepszy świat, bardziej wspólnotowy, rozumny, solidarny i bezpieczny. To nasze dzieci i wnuki będą budować przyszłość naszej cywilizacji. Jesteśmy im winni prawdę o Auschwitz.
Znaczenie Auschwitz dla dziejów Europy
Wiek XX pokazał, że nie ma takich granic, których człowiek nie odważyłby się przekroczyć.
Bez tego, co Europa doświadczyła podczas II wojny światowej, czego najbardziej wymownym symbolem, a zarazem namacalnym dowodem, jest były niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny Auschwitz, nie byłoby po 1945 r. tak głębokiej chęci reorganizacji współistnienia w wolnej, demokratycznej części Starego Kontynentu.
Bez tego, co Auschwitz symbolizuje, nie byłoby w pierwszych latach powojennych tak silnego dążenia ojców zjednoczonej Europy – m.in. Konrada Adenauera, Roberta Schumana i Alcide De Gasperiego – do generalnej zmiany zasad współżycia, kładącej nacisk na współpracę, a nie wewnętrzną rywalizację. Zamiast tworzyć wielkie i niczym niepoparte idee, postanowiono wykorzystać gospodarkę, która potrzebuje współpracy i niwelacji granic.
Auschwitz – paradoksalnie – jest kamieniem węgielnym powojennej i zjednoczonej Europy.
Szczególny charakter Muzeum i Miejsca Pamięci Auschwitz
Miejsce Pamięci obejmuje obszar dwóch zachowanych części obozu: Auschwitz I i Auschwitz II-Birkenau, w sumie 191 hektarów, z czego na Auschwitz I przypada 20 ha, a na Auschwitz II-Birkenau 171 ha.
O wyjątkowości tego miejsca stanowi oryginalny teren oraz obiekty, ruiny i ślady dokonanych tu zbrodni Holokaustu i ludobójstwa. Znajdują się tu m.in.: tereny z ludzkimi popiołami; ruiny komór gazowych i krematoriów; miejsca, gdzie lekarze SS przeprowadzali selekcje; drogi, którymi prowadzono ludzi do komór gazowych; miejsca, gdzie rodziny oczekiwały na śmierć; miejsca buntów więźniów i egzekucji; eksponowany jest też jeden z najbardziej wstrząsających dowodów zbrodni – blisko dwie tony kobiecych włosów obciętych ofiarom.
Miejsce Pamięci Auschwitz to nie tylko rozległy teren i autentyczne poobozowe bloki, baraki, wieże strażnicze, ale także dziesiątki tysięcy przedmiotów o szczególnym charakterze, wymowie i symbolice. To przede wszystkim osobiste rzeczy przywiezione przez deportowanych i odnalezione po wyzwoleniu na terenie obozu. Stanowią one unikatowy zbiór przedmiotów związanych z cierpieniem ludzi przywiezionych do Auschwitz bezpośrednio na zagładę, jak i tych, których Niemcy zmusili do niewolniczej pracy. To także obiekty związane z życiem więźniów w obozie. Świadczą one o prymitywnych warunkach mieszkalnych i higienicznych, głodzie, ale także o próbach zachowania człowieczeństwa za drutami Auschwitz.
Konserwacja
Opieką wysoko wykwalifikowanych konserwatorów – dysponujących jedną z najnowocześniejszych na świecie specjalistycznych pracowni – objętych jest ponad sto tysięcy przedmiotów i archiwaliów, ponad 150 zachowanych obiektów budowlanych, ok. 300 ruin, w tym pozostałości po czterech komorach gazowych i krematoriach w Birkenau, ponad 13 km ogrodzenia z 3,6 tys. słupami betonowymi i wiele innych różnego rodzaju urządzeń.
Międzynarodowe Centrum Edukacji o Auschwitz i Holokauście
O Auschwitz i Holokauście da się uczyć wszędzie. Jednak tylko na terenie Miejsca Pamięci Auschwitz-Birkenau można nie tylko zapoznać się z historią funkcjonowania obozu i uzyskać bezpośredni dostęp do relacji i wspomnień świadków, ale także na własne oczy zobaczyć świadectwa Zagłady: ruiny komór gazowych, krematoriów i inne pozostałości poobozowe.
Misję edukacyjną Muzeum realizuje Międzynarodowe Centrum Edukacji o Auschwitz i Holokauście, powołane do życia decyzją rządu polskiego z inicjatywy byłych więźniów. Co roku Miejsce Pamięci odwiedza ponad milion osób z całego świata. Większości z nich w czasie wizyty towarzyszą i pomagają wyszkoleni przez Centrum edukatorzy.
MCEAH organizuje także studia podyplomowe, seminaria, konferencje tematyczne, pobyty i wyjazdy studyjne, zajęcia warsztatowe i obozy naukowe dla pedagogów i młodzieży z całego świata.
Unikatowa kolekcja sztuki
Muzeum posiada w swoich zbiorach największą i unikatową na skalę światową kolekcję sztuki powstałej w obozie Auschwitz. Sztuka obozowa ze względu na olbrzymią wartość historyczną i emocjonalną stanowi uniwersalny przekaz zrozumiały dla każdego odbiorcy.
Archiwum
W zbiorach archiwum znajdują się m.in. dziesiątki tysięcy ocalałych dokumentów obozowych, ok. 39 tys. negatywów fotografii nowo przywiezionych więźniów i blisko 2,5 tys. fotografii rodzinnych Żydów, deportowanych na zagładę do Auschwitz.
Muzeum czy Miejsce Pamięci?
Powstanie Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau
Niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny Auschwitz został wyzwolony przez żołnierzy Armii Czerwonej 27 stycznia 1945 r.
Już kilka miesięcy po zakończeniu wojny grupa polskich byłych więźniów zaczęła publicznie propagować ideę upamiętnienia ofiar Auschwitz. Gdy tylko stało się to możliwe, część z nich przybyła na teren byłego obozu, by chronić poobozowe obiekty i ruiny. Doprowadzili oni do zorganizowania tzw. Stałej Ochrony Obozu Oświęcimskiego i otoczyli opieką tysiące osób, które zaczęły tam masowo przybywać, aby szukać śladów swoich bliskich i oddać hołd pomordowanym.
Byli więźniowie jeszcze przed oficjalnym powołaniem do życia Muzeum przygotowali na tym terenie pierwszą wystawę, która została otwarta 14 czerwca 1947 r. W ceremonii otwarcia wystawy wzięło udział ok. 50 tys. osób, w tym: byli więźniowie, rodziny pomordowanych, ludzie z całej Polski, delegacje polskich władz, a także przedstawiciele Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich i Centralnej Żydowskiej Komisji Historycznej oraz delegaci ambasad: brytyjskiej, czechosłowackiej i francuskiej.
W lipcu 1947 r. polski sejm powołał do istnienia Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau.
Muzeum czy miejsce pamięci?
Pierwszym zadaniem Muzeum stało się: zabezpieczenie terenów byłego obozu i jego obiektów, zbieranie i gromadzenie dowodów i materiałów dotyczących niemieckich zbrodni popełnionych w Auschwitz, naukowe ich opracowywanie oraz udostępnianie.
Jednak sprawy związane z organizacją, działalnością i rozwojem Muzeum były i są wciąż przedmiotem dyskusji w gronie byłych więźniów, a także muzeologów, konserwatorów, historyków, pedagogów i przedstawicieli mass mediów.
Już w 1947 r. dyrekcja Muzeum zainicjowała dyskusję prasową, zapraszając do niej dziennikarzy, byłych więźniów oraz osoby, które zwiedziły Muzeum, by przedstawili swoje opinie na temat tej instytucji. Najwięcej uwagi poświęcono funkcjom tworzonego Muzeum i treściom, które powinno przekazywać. Postulowano, aby było to Muzeum i jednocześnie miejsce upamiętniania ofiar.
Nie wszyscy akceptują określenie „Muzeum”. Niektórzy uważają, że były obóz to przede wszystkim cmentarz, inni że jest to miejsce pamięci, pomnik, jeszcze inni, że instytut pamięci, centrum edukacji i badań nad losami zamordowanych tu ludzi. Faktycznie miejsce to – choć formalnie określane mianem Muzeum – pełni jednocześnie wszystkie te funkcje, gdyż nie wykluczają się one wzajemnie, a uzupełniają.
Status Muzeum pozwala także korzystać z szerokiej podstawy prawnej i tzw. dobrych praktyk w ochronie zbiorów i archiwaliów, m.in. przy licznych wypożyczeniach na całym świecie.
Codzienna praca konserwatorów, edukatorów, przewodników, naukowców, muzealników, archiwistów i wielu innych osób pozwala przetrwać pamięci w tym autentycznym miejscu niewyobrażalnej zbrodni.
„Polski obóz koncentracyjny” czy „niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny”?
• Auschwitz, niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny – określenie historycznie poprawne i w takiej formie przyjęte przez UNESCO
• Auschwitz, polski obóz koncentracyjny – określenie nieprawdziwe, dezinformujące, sugerujące całkowicie fałszywe wyobrażenia o odpowiedzialności za zbrodnie niemieckich nazistów, stanowiące formę rewizjonizmu obraźliwą dla ofiar.
Obóz koncentracyjny Auschwitz – definicja
„Konzentrationslager Auschwitz” (KL Auschwitz, z niemieckiego: obóz koncentracyjny Auschwitz) to nazwa państwowego niemieckiego obozu koncentracyjnego utworzonego przez niemieckich nazistów w 1940 r., w czasie drugiej wojny światowej, na obrzeżach miasta Oświęcimia, włączonego wraz z tą częścią okupowanej przez Niemcy Polski do Trzeciej Rzeszy.
„Polskie obozy koncentracyjne” – dezinformacja
„Polskie obozy koncentracyjne” to nieprawdziwe, dezinformujące, rodzące podejrzenia o rewizjonizm i historycznie mylące określenie stosowane w niektórych mediach, publikacjach i opracowaniach historycznych w odniesieniu do niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych, w tym KL Auschwitz, znajdujących się w granicach Polski.
Obozy koncentracyjne i ośrodki zagłady były tworzone i administrowane przez państwo niemieckie. W okresie, kiedy obozy te zostały przez nazistów założone, regularne państwo polskie nie istniało. Obszary Auschwitz były nie tylko okupowane przez Niemcy, ale i włączone geograficznie do państwa niemieckiego. W czasie niemieckiej okupacji Polski (1939-1945) legalnym ośrodkiem władzy polskiej był Rząd RP na uchodźstwie z siedzibą w Londynie, który nie podejmował decyzji o tworzeniu tych obozów koncentracyjnych ani w żaden sposób nie partycypował w administrowaniu nimi. Polskiemu rządowi na uchodźstwie podlegały struktury polskiego państwa podziemnego, które również nie brały żadnego udziału w działalności tych obozów, podejmując działania skierowane przeciwko ich niemieckim twórcom oraz zarządcom.
Używanie określenia „polskie obozy koncentracyjne” w publikacjach, u wielu nieznających historii osób wywołuje przekonanie, że to Polacy zakładali obozy koncentracyjne oraz że wraz z niemieckim okupantem byli współsprawcami zagłady Żydów i innych zbrodni popełnionych w tych obozach.
Auschwitz na liście Światowego Dziedzictwa UNESCO
W związku z powtarzającymi się sformułowaniami o „polskich obozach koncentracyjnych” w 2007 r., na wniosek Polski, została podjęta decyzja UNESCO o zmianie brzmienia tytułu wpisu pozostałości obozu koncentracyjnego Auschwitz z: „Obóz koncentracyjny Auschwitz” na: „Auschwitz-Birkenau. Niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady (1940-1945)”.
Japońska bomba atomowa
Warto zauważyć, że choć w czasie II wojny światowej obozy koncentracyjne założone zostały przez niemieckich nazistów nie tylko na terenie okupowanej przez nich Polski, lecz także na obszarze m.in. Litwy, Łotwy, Francji i Holandii, to w mediach nie pojawiają się sformułowania „francuskie obozy koncentracyjne” czy „holenderskie obozy koncentracyjne”. Nie mówi się też na przykład – co nakazywałaby „geograficzna logika” – o „japońskich bombach atomowych” zrzuconych na Hiroszimę i Nagasaki.
Liczba odwiedzających Miejsce Pamięci Auschwitz
Auschwitz to najbardziej rozpoznawalny symbol i miejsce ludobójstwa na świecie. Od 1945 r. tereny byłego obozu Auschwitz odwiedziło ponad 50 mln osób z całego świata.
Pierwsze lata (1945-1957)
Niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny Auschwitz został wyzwolony przez żołnierzy Armii Czerwonej 27 stycznia 1945 r. Tereny poobozowe można było odwiedzać już w 1945 r., choć wizyty miały wówczas jeszcze dość ograniczony charakter. Po rozpoczęciu prac organizacyjnych nad utworzeniem Muzeum zwiedzanie stało się powszechne i w 1946 r. liczba odwiedzających wyniosła 100 tys. Rok później, w 1947 r., było ich już 170 tys. Miejsce Pamięci w pierwszych dziesięciu latach funkcjonowania zwiedziło ponad dwa miliony osób.
Najwyższa liczba odwiedzających
Według deklarowanych przez odwiedzających danych z systemu rezerwacji Miejsce Pamięci w 2019 r. odwiedziło co najmniej 396 tys. odwiedzających z Polski, 200 tys. z Wielkiej Brytanii, 120 tys. z USA, 104 tys. z Włoch, 73 tys. z Niemiec, 70 tys. z Hiszpanii, 67 tys. z Francji, 59 tys. z Izraela, 42 tys. z Irlandii oraz 40 tys. ze Szwecji.
Najwięcej osób – 2.32 mln – odwiedziło Miejsce Pamięci w 2019 r.
W pierwszej dziesiątce krajów, z których przyjeżdżają odwiedzający, znalazły się: Polska (405 tys.), Wielka Brytania (281 tys.), USA (136 tys.), Włochy (116 tys.), Hiszpania (95 tys.), Niemcy (76 tys.), Francja (69 tys.), Izrael (65 tys.), Czechy (45 tys.) oraz Szwecja (42 tys.).
Przewodnicy po Miejscu Pamięci
W poznaniu historii Auschwitz pomaga odwiedzającym ponad 340 władających w sumie 21 językami obcymi licencjonowanych przewodników-edukatorów, specjalnie do tego celu przeszkolonych przez Międzynarodowe Centrum Edukacji o Auschwitz i Holokauście. Żadne inne muzeum na świecie nie daje takiej możliwości.
Kto odwiedza Auschwitz
Większość zwiedzających to ludzie młodzi, wielu przyjeżdża w ramach różnorodnych programów edukacyjnych. Widać wyraźnie, że w ostatniej dekadzie Auschwitz stał się fundamentalnym Miejscem Pamięci całej Europy. Odzwierciedla to faktyczne znaczenie dziejów Zagłady i dramatu obozów koncentracyjnych dla rozumienia historii i dzisiejszego oblicza Europy.
Rosnący wymiar edukacyjny tego miejsca ukazuje także pośrednio wyzwania, nadal stojące przez współczesnym światem, stąd też hołd ofiarom nazistów oddają w Auschwitz także liczni politycy i przywódcy państw. Uważają za swój moralny obowiązek odwiedzenie miejsca będącego jednym z największych ostrzeżeń dla ludzkości.
Wirtualny kontakt z Auschwitz
Choć nic nie zastąpi przyjazdu do Miejsca Pamięci i bezpośredniego kontaktu z historią i autentyzmem, to wiele osób korzysta także z obecności Muzeum w Internecie. W roku 2014 liczba pojedynczych odwiedzin oficjalnej strony internetowej Muzeum www.auschwitz.org wyniosła 12 milionów. Dzięki mediom społecznościowym – Facebook, Twitter, YouTube, Instagram i Pinterest – Muzeum Auschwitz każdego dnia dociera dodatkowo do blisko 200 tys. ludzi na wszystkich kontynentach. Miejsce Pamięci można też zwiedzić wirtualnie pod adresem: panorama.auschwitz.org
Źródła finansowania Muzeum
Wstęp na teren Muzeum jest bezpłatny.
Fizyczne istnienie Miejsca Pamięci umożliwia bezpośrednie i naoczne poznanie Auschwitz. To najpełniej zachowane świadectwo największego upadku człowieczeństwa i wielkiej tragedii w dziejach Europy. To symbol całości dziejów Szoa, całego systemu obozów koncentracyjnych i bezprecedensowego przesilenia zła.
Oryginalne obiekty i przedmioty poobozowe opowiadają tę historię w sposób niemożliwy do przekazania poprzez słowo drukowane czy obraz. Musimy mieć pewność, że będą trwać nadal. By także w przyszłości można było tu przyjść, zobaczyć to miejsce i uczcić pamięć pomordowanych. By Auschwitz mógł być lekcją dla każdego, kto tylko postara się weń wsłuchać.
Polska
Muzeum podlega polskiemu Ministerstwu Kultury i Dziedzictwa Narodowego i utrzymywane jest finansowo przez Polskę, która od samego początku podjęła zobowiązanie troski o pamięć o zbrodniach dokonanych w niemieckim nazistowskim obozie koncentracyjnym i ośrodku zagłady Auschwitz.
Pomoc zagraniczna
Zachowanie pamięci wymaga nakładów finansowych. Trud utrzymania autentyzmu tego Miejsca, konserwacji i udostępniania tych najbardziej wymownych, autentycznych śladów Holokaustu i ludobójstwa to przedsięwzięcie przerastające budżetowe możliwości Muzeum, stąd też duże znaczenie ma pozyskiwanie funduszy zewnętrznych.
Pierwsze międzynarodowe środki finansowe zaczęły napływać do Muzeum dopiero w latach 90-tych XX w.
Dzięki Fundacji Ronalda S. Laudera w 2003 r. w Muzeum powstały profesjonalne pracownie konserwatorskie.
Pomoc ze strony Niemiec i innych państw, różnych stowarzyszeń – w tym francuskiej Fundacji Pamięci o Shoah – i osób prywatnych umożliwiła realizację wybranych remontów konserwatorskich oraz projektów upamiętnienia ofiar.
Obecnie oprócz przychodów własnych i dotacji polskiego Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w budżecie Muzeum znajdują się także głównie środki Unii Europejskiej oraz Fundacji Auschwitz‑Birkenau.
Fundacja Auschwitz-Birkenau
W 2009 r. powstała Fundacja Auschwitz-Birkenau. Jej celem jest zagwarantowanie środków na planowe i systematyczne realizowanie prac konserwatorskich. Swój akces do Funduszu Wieczystego Fundacji zgłosiło ponad trzydzieści krajów. Po osiągnięciu celu – zebraniu 120 milionów euro – zysk z nienaruszalnego i bezpiecznie ulokowanego kapitału pozwoli na coroczne finansowanie niezbędnych prac w celu zachowania pozostałości poobozowych dla przyszłych pokoleń. Możliwe będzie wdrożenie globalnego programu konserwacji pozostałości poobozowych: 155 obiektów (m.in. baraków i wież wartowniczych) znajdujących się na terenie o powierzchni 200 hektarów, 300 ruin (w tym ruin komór gazowych), kilometrów dróg i ogrodzeń oraz innych elementów infrastruktury poobozowej, a także dokumentów archiwalnych i przedmiotów zgromadzonych w zbiorach.
Darowizny
Uświadamianie ludziom, że świat musi wyciągać wnioski z historii to nasz wspólny obowiązek.
To obowiązek każdego świadomego i dojrzałego człowieka. Miejsce Pamięci jest też wspomagane przez ludzi dobrej woli, przekazujących na jego rzecz darowizny indywidualne. Uzyskane w ten sposób środki są przeznaczane na konserwację pozostałości poobozowych, na edukację, na badania naukowe, działalność wydawniczą i wystawienniczą, dokumentujące i upowszechniające wiedzę o zbrodniach nazistowskiego ludobójstwa popełnionych w Auschwitz.