Publikacja poświęcona jest pamięci Polaków wysiedlonych w czasie II wojny światowej przez Niemców z Zamojszczyzny i skupia się na losie tych, którzy skierowani zostali do KL Auschwitz. Oprócz ogólnego wstępu nt. celu i przebiegu wysiedleń zawiera tabele z danymi ponad tysiąca deportowanych. Obejmują one nazwisko, datę i miejsce urodzenia, zawód oraz dalsze losy danej osoby. Tabelom towarzyszą fotografie i dokumenty oraz aneks ze wspomnieniami ocalałych.

Wysiedlenia ludności polskiej z Zamojszczyzny

Tragedia ludności Zamojszczyzny w okresie okupacji hitlerowskiej wiązała się z planami III Rzeszy co do germanizacji ziem wschodnich, które były traktowane jako niemiecka przestrzeń życiowa (Lebensraum). Ta polityka germanizacyjna znalazła odzwierciedlenie m.in. w tzw. Generalnym Planie Wschodnim (Generalplan Ost). Przewidywał on w perspektywie 20-30 lat germanizację, wysiedlanie i eksterminację biologiczną około 50 milionów Słowian (Polaków, Rosjan, Białorusinów, Ukraińców i innych) oraz skolonizowanie przez osadników niemieckich znacznych obszarów Europy Środkowej i Wschodniej, w tym w pierwszej kolejności ziem polskich.

Zniemczenie postanowiono rozpocząć od tzw. dystryktu lubelskiego, w którego skład wchodził obszar zwany tradycyjnie Zamojszczyzną. Następnie Niemcy zamierzali kolonizować dalsze tereny polskie i stworzyć wzdłuż Bugu „germański wał ochronny” sięgający aż do krajów bałtyckich. Na południe od Zamojszczyzny ten „wał niemiecki” miał sięgać aż do Siedmiogrodu w Rumunii.

Większość zamieszkujących Zamojszczyznę Żydów została wcześniej wymordowana w ramach akcji „Reinhardt”, głównie w ośrodku zagłady w Bełżcu. Zamieszkujący te tereny Polacy mieli zostać skierowani do pracy przymusowej przy czym uznanych za niezdatnych do pracy miano skierować do obozów koncentracyjnych jako miejsc szybkiego wyniszczenia. Do wysiedlenia przeznaczono 140 tysięcy Polaków.

Akcja wysiedlenia rozpoczęła się w listopadzie 1941 r. W czasie jej trwania wysiedlono około 110 tysięcy osób z 297 wsi, z czego do KL Auschwitz trafiło 1301 osób - 80% z nich nie przeżyło pobytu w obozie. Szereg czynników, w tym głównie coraz bardziej niekorzystna sytuacja Niemców na Wschodzie (klęska pod Stalingradem) oraz narastający ruch oporu na Zamojszczyźnie sprawił iż akcja wysiedlania została wstrzymana w drugiej połowie 1943 r.