Russische Kriegsgefangene Lager (RKG)
Opis dokumentu
Karty obozowe jeńców radzieckich przechowywane w zbiorach archiwalnych Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau dotyczą jeńców aresztowanych po agresji Niemiec na Związek Radziecki w czerwcu 1941 roku i przetrzymywanych w obozach jenieckich, z których deportowano ich do Auschwitz. Jeńców umieszczono w wydzielonej części obozu na terenie Auschwitz I w tzw. obozie pracy radzieckich jeńców wojennych (Russisches Kriegsgefangenen Arbeitslager).
Jeńców radzieckich rejestrowano w izbie pisarskiej na parterze bloku 24. Przy spisywaniu jeńców pracowało około 30 więźniów KL Auschwitz, znających język rosyjski i niemiecki. Byli to, m. in.: Józef Kret (nr 20020), Ludwik Rajewski (nr 4217), adwokat Władysław Branicki (nr 4001), Zygmunt Stepanek (nr 16032), Józef Rucki (nr nie ustalono), Józef Klink (nr 20093), Władysław Koliński (nr 3135), Józef Kowalski (nr nie ustalono). Podczas rejestracji jeńców zakładano dwa rodzaje dokumentów, tj. Karty ewidencyjne jeńców oraz formularze wojskowe.
Karty ewidencyjne jeńców radzieckich sporządzono z żółtego kartonu na wydrukowanych formularzach o wymiarach 14 x 10 cm. Dokumenty te zawierają w pierwszej części: numer obozowy nadany w Auschwitz („Gef. Nr.” – Gefangenen Numer) oraz numer jeniecki nadany w obozie jenieckim („Kenn. Nr.” – Erkennungsmarke Nummer). W drugiej części kartoteki wpisane są dane personalne jeńca, tj.: nazwisko („Name”), imię („Vorname”), data urodzenia („geb. am.” – geboren am ), miejsce urodzenia („geb. in” – geboren in), zawód („Beruf”), stopień wojskowy jeńca („Dienstgrad”), wyznanie („Religion”), państwo („Staat”), stan cywilny („Stand”), miejsce zamieszkania („Wohnort”), nazwisko żony („Name der Ehefrau”), nazwisko rodziców („Name der Eltern”), adres („Anschrift der Angehörigen”). Trzecia część kartoteki zawiera: datę przybycia do obozu („Eingeliefert”), rubrykę „zwolniony” („Entlassen”), która nie była wypełniana oraz rubrykę „zmarł” („Verstorben”), w której odnotowywano datę zgonu. W ostatnim polu wpisywano także godzinę zgonu oraz znak „+” czerwoną kredką. W nielicznych przypadkach u dołu karty dopisywano także przyczynę śmierci. Kartoteki wypełniane są ręcznie, zazwyczaj atramentem.
Zachowana Kartoteka jeńców radzieckich obejmuje 7646 kart.
Czas powstania
Kartoteka jeńców radzieckich dotyczy jeńców przywiezionych z obozów jenieckich do Auschwitz w okresie od 7.10.1941 do 8.02.1942 roku.
Baza danych
Na podstawie Kartoteki jeńców radzieckich w lata 90-tych XX wieku utworzono bazę danych zawierającą 7646 rekordów osobowych. Opracowana baza „Kart” została włączona do Centralnego Rejestru Więźniów prowadzonego przez Repozytorium Cyfrowe Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau. W ostatnich latach, w ramach całkowitej digitalizacji zasobów archiwalnych Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau Kartoteki jeńców radzieckich zostały zeskanowane.
Opis dokumentu
Księga zmarłych jeńców radzieckich, przechowywana w zasobach archiwalnych Muzeum, dotyczy żołnierzy radzieckich, umieszczonych w obozie jenieckim (Russisches Kriegsgefangenen Arbeitslager) na terenie obozu macierzystego KL Auschwitz. Aresztowano ich po agresji Niemiec na Związek Radziecki w czerwcu 1941 roku i przetrzymywano w obozach jenieckich, skąd od października 1941 roku byli deportowani do Auschwitz. Warunki bytowe jakie panowały w obozie dla jeńców radzieckich w Auschwitz oraz postępowanie władz obozowych spowodowały, że spośród około 10000 przywiezionych w październiku 1941 roku w ciągu pięciu miesięcy zginęło około 9000 jeńców. Ich nazwiska można odnaleźć na kartach Księgi zmarłych jeńców radzieckich.
Dokument ten został sporządzony przez więźnia Kazimierza Hałgasa (nr 5670), który był pielęgniarzem i pisarzem w szpitalu dla jeńców radzieckich.
Księga zmarłych jeńców radzieckich ma postać brulionu w szerokie linie, o wymiarach 22 x 16 cm. Jest oprawiona w twarde okładki, koloru czarnego. Na okładce zewnętrznej znajduje się naklejka z napisem „R. Kr. Gef. Lager Auschwitz.”, a poniżej „Totenbuch Krankenbau”. Obok napisu „Totenbuch” jest nakreślony czerwoną kredką znak krzyża. Zeszyt zawiera 470 stron, w tym dwie nie zapisane.
Na każdej kartce pisarz odręcznie wykonał 7 rubryk: numer kolejny („Lf. Nr. – Laufende Nummer), numer jeńca („R. Nr.” – Rusische Nummer), numer bloku („Block”), godzina zgonu („Todes Stunde”), nazwisko i imię („Name, Vorname”), data i miejsce urodzenia („Geburts.” – Geburtsdatum, Geburtsört), przyczyna zgonu („Todesursache”). Przy czym pisarz celowo w rubryce „godzina zgonu” wpisał regularne odstępy zgonów co 5-10 minut. Po za tym wprowadził godziny umierania tylko w czasie pracy. Oprócz tego w rubryce „przyczyna zgonu” podał nazwę rzekomej choroby w języku łacińskim lub niemieckim. W wielu wypadkach zamiast choroby umieścił adnotację „przeniesiony” („überstellt”) bez podania dokąd, co w praktyce oznaczało śmierć.
Prawie wszyscy z odnotowanych w Księdze jeńców nie zmarli śmiercią naturalną w szpitalu ale w wyniku katastrofalnych warunków jakie panowały w obozie jenieckim lub zostali brutalnie zamordowani.
Czas powstania
Zachowana Książka zmarłych jeńców sowieckich była prowadzona w okresie od 7.10.1941 do 28.02.1042 roku. Na podstawie wpisów w tym dokumencie ustalono, że w tym czasie zamordowano co najmniej 8320 jeńców wojennych.
Baza danych
Na podstawie Księgi zmarłych jeńców sowieckich w roku 1995 została sporządzona baza danych, która zawiera 8333 rekordów osobowych. W ramach całkowitej digitalizacji zasobów Archiwum w ostatnich latach dokument ten został zeskanowany.
Opracowała Małgorzata J. Hałat