Totenbuch - Auschwitz III
Opis dokumentu
Przechowywana w zbiorach archiwalnych Księga zmarłych więźniów KL Auschwitz III-Monowitz dotyczy więźniów-mężczyzn zmarłych w obozie KL Monowitz. Dokument ten ma postać brulionu, formatu A5 i składa się z dwóch części.
W pierwszej części Księgi zmarłych z Monowic wpisów dokonał główny pisarz szpitala Stefan Heymann (nr 68488), natomiast wpisy w drugiej części sporządził Felix Rausch (nr 68626), pełniący funkcję drugiego pisarza w kancelarii szpitala. Część pierwsza wykonana jest na kartach o drobnej liniaturze, zaś druga część na kartach w szerokie linie. Obie części Księgi prowadzone są odręcznie. Wpisy dokonano atramentem i są ułożone chronologicznie.
Na 68 stronach znajdują się ręcznie robione rubryki, w których każdy z pisarzy odnotował podstawowe informacje o zmarłym więźniu. Pierwsza część Księgi zmarłych zawiera: datę przyniesienia zwłok („Datum”); numer więźniarski („Hftlg. Nr” – Häftling Nummer); numer bloku, w którym więzien przebywał przed śmiercią („Block.“); numer bloku, w którym zmarł („Gestorben in Block“). Druga część Księgi zawiera więcej informacji o zmarłym więźniu, tj.: datę odwiezienia zwłok („Transp.“); numer więźniarski i kategorię („Häft. Art Nr.“); imię i nazwisko („Name“); numer bloku („Block“), datę i miejsce urodzenia („Geburtstag. u. Ort“ – Geburtstag und Ortstag); datę zgonu (dosłownie: kiedy zmarł – „wann gest.“ – wann gestorben); miejsce zgonu (dosłownie: gdzie zmarł –„wo gest.“ – wo gestorben); przyczynę śmierci („Todesursache“).
Czas powstania
Księga zmarłych więźniów KL Auschwitz III-Monowitz obejmuje okres od 16.11.1942 do 15.01.1945 roku. Zawiera 1858 wpisów, odnoszących się do więźniów-mężczyzn różnych narodowości, deportowanych do KL Auschwitz w okresie od 3.02.1940 do 3.12.1944 roku.
Historia zachowania dokumentu
Do uratowania Księgi zmarłych z Monowic przyczynił się prawdopodobnie główny pisarz szpitala Stefan Heymann. W styczniu 1945 roku, jeszcze przed ewakuacją obozu, ukrył w pobliżu baraku szpitalnego dokumenty z Häftlingskrankenbau.
Po wojnie Księgę tą odnalazł mieszkaniec Monowic, Władysław Bartula, który po wyzwoleniu wrócił do Monowic i zamieszkał w jednym z baraków poobozowych, wybudowanych na jego działce. Jak się okazało w baraku tym podczas wojny urządzony był szpital obozowy. W kwietniu 1947 roku Bartula podczas oczyszczania szamba, znajdującego się w pobliżu wydobył metalową puszkę, w której były ukryte dokumenty ze szpitala obozowego w Monowicach. Wśród odnalezionych dokumentów była Księga zmarłych KL Monowitz. Następnego dnia przyniósł je do Państwowego Muzeum w Oświęcimiu, po czym w styczniu 1948 roku zostały przekazane do Okręgowej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich w Krakowie.
W dniu 8.11.1978 roku Główna Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce przekazała Księgę zmarłych więźniów KL Auschwitz III-Monowitz do zbiorów archiwalnych Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu.
Baza danych
W 2002 roku w Repozytorium Cyfrowym rozpoczęto prace nad pełną digitalizacją Księgi zmarłych więźniów KL Auschwitz III-Monowitz. W pierwszej kolejności dokument został zeskanowany. Następnie wszystkie wpisy z Księgi posłużyły do utworzenia bazy danych, która zawiera 1858 rekordów osobowych. Kolejny etap pracy polegał na sprawdzeniu wpisów z oryginałem i uzupełnieniu brakujących danych. W następnym etapie do poszczególnych rekordów dołączono materiał ikonograficzny w postaci skanów Księgi.
Tak opracowana baza danych została włączona do Centralnego Rejestru Więźniów prowadzonego przez Repozytorium Cyfrowe Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau.
Opracowała Małgorzata J. Hałat