Serie numerowe więźniów

Numery więźniarskie w systemie niemieckich, nazistowskich obozów koncentracyjnych.

Numery więźniarskie stały się synonimem odczłowieczenia jakiemu poddani zostali deportowani do obozu koncentracyjnego ludzie. Numery te miały służyć sprawnemu „zarządzaniu” obozami przez załogi SS. W całym systemie „państwowych obozów koncentracyjnych” III Rzeszy nie było jednej reguły nadawania numerów więźniom. Przeważnie wydawano kolejne numery dla nowo przybywających więźniów (tak było w KL Auschwitz). W niektórych obozach (np. w KL Gusen, czy KL Buchenwald) numery po zmarłych wydawano powtórnie. W takich przypadkach jeden numer mogły otrzymać dwie, a nawet trzy osoby. W przypadku przewożenia więźniów pomiędzy obozami oznaczono ich każdorazowo nowymi numerami. W codziennej praktyce obozowej numer był używany zamiast nazwisk, których pisownia była często niejednoznaczna i powodowała zamieszanie w dokumentacji. Analizując wpisy w oryginalnych dokumentach jedno nazwisko mogło być pisane na kilka różnych sposobów w zależności od tego jakim językiem posługiwał się pisarz obozowy wypisujący dany dokument. W szczególność dotyczy to nazwisk: rosyjskich, polski, czy węgierskich szczególnie trudnych dla niemieckojęzycznych pisarzy.

Serie numerowe więźniów KL Auschwitz

Numery nadawane przez władze obozowe deportowanym do KL Auschwitz ludziom stały się dla nich drugim imieniem na czas ich uwiezienia. Obudzeni w środku noc musieli być w stanie wyrecytować swój numer w jego niemieckim brzmieniu. Ci którzy przeżyli nie byli w stanie ich zapomnieć.

W KL Auschwitz tak jak w większości niemieckich, nazistowskich obozów koncentracyjnych numery więźniarskie wydawano kolejno przybywającym. Dzięki temu jesteśmy w stanie określić po numerze więźniarskim dokładną datę deportacji. Jednak w czasie funkcjonowania obozu używano kilku serii numerowych – odrębne dla kobiet i mężczyzn, a także dla poszczególnych kategorii-grup więźniarskich. Serie te tworzyła administracja obozowa w zależności od potrzeb w miarę przybywania nowych transportów. Łącznie we wszystkich seriach wydano około 400 000 numerów więźniarskich.

Poniżej przedstawiamy poszczególne serie numerowe używane w KL Auschwitz od maja 1940 roku kiedy to wydano pierwsze 30 numerów kryminalistom przybyłym z KL Sachsenhausen do stycznia 1945 roku kiedy obóz został wyzwolony przez Armię Czerwoną.

Serie ogólna kobiet i mężczyzn.

Numery serii ogólnej dla mężczyzn wydawano od początku funkcjonowania obozu (maj 1940 roku) do jego ewakuacji (styczeń 1945 roku). Pierwsze 30 numerów nadano więźniom kryminalnym-Niemcom (kategoria BV-Berufverbrecher), którzy przybyli do obozu 20 maja 1940 roku. Natomiast pierwszy numer więźnia politycznego 31 wydano Polakowi Stanisławowi Ryniakowi, którego przywieziono w I transporcie z Tarnowa 14 czerwca 1940 roku. Łącznie w okresie prawie pięciu lat wydano co najmniej 202 499 numerów. Ostatnim – 202 499 oznaczono 18 stycznia 1945 roku kryminalnego więźnia niemieckiego.

Główna seria kobieca zapoczątkowana została 26 marca 1942 roku z chwilą przybycia do obozu pierwszych 999 więźniarek z obozu Ravensbrueck. Podobnie jak to było w przypadku mężczyzn w pierwszym transporcie przywieziono w większości więźniarki kryminalne i tzw. asocjalne, które w późniejszym czasie pełniły funkcję blokowych i kapo w obozie kobiecym. Do końca funkcjonowania obozu wydano kobietom różnych narodowości około 90 000 numerów w tej serii.

Seria "R" — Jeńcy Sowieccy

Po inwazji Niemieckiej na Związek Radziecki już pod koniec lata 1941 roku do obozu Auschwitz zaczęto przywozić jeńców sowieckich. Pierwszych jeńców w tej serii zarejestrowano około 6/7 listopada 1941 roku. Łącznie wydano około 12 000 numerów więźniarskich z literą „R”.

Serie EH kobiet i mężczyzn

Więźniowie wychowawczy (Erziehungshäftlinge) oznaczeni literą „E” stanowili wyodrębnioną, specjalną grupę w obozie. Kategoria ta według swojej definicji miała służyć „wychowaniu” i „edukowaniu” poprzez pobyt w obozie. Przeważnie Polacy osadzani z tą kategorią dopuszczali się przed pobytem w obozie naruszeń przepisów zatrudnienia i dyscypliny w pracy do jakiej byli zmuszanie przez władze okupacyjne. Mężczyzn i kobiety z tą kategorią oficjalnie osadzani w obozie na okres 6-8 tygodni w praktyce spędzali w obozie nieporównywanie dłużej. Wielu z Erziehungshäftlinge nigdy obozu nie opuściło. Więźniów „EH” rejestrowano w obozie od 16 lipca 1941 roku. Łącznie wydano w obozie z kategorią „EH” około 9 000 numerów dla mężczyzn i 2 000 dla kobiet.

Serie „Z” dla Sinti i Romów

Początki wydawania numerów z serii „Z”dla Romów łączą się z deportacją do Auschwitz przez nazistów pierwszego ich transportu z Niemiec w dniu 26 lutego 1943 r. W sumie zarejestrowano 20 943 Romów z kilkunastu okupowanych przez Niemców krajów. Wśród nich było 10 849 kobiet i dziewczynek i 10 094 mężczyzn i chłopców. Ponad 10 tysięcy zarejestrowanych w księgach osób stanowiły dzieci i młodociani poniżej 15-tego roku życia. W obozie urodziło się ponadto 370 romskich dzieci — 350 zginęło. Tragiczny koniec tzw. „Zigeunerfamilienlager Auschwitz“ (obozu familijnego dla Cyganów) nastąpił 2 sierpnia, kiedy to pozostałych przy życiu około 3 000 Romów zapędzono do komór gazowych i zamordowano.

Serie „A” i „B” dla żydowskich kobiet i mężczyzn

Największą grupę deportowanych do Auschwitz-Birkenau stanowili Żydzi z ponad 20 krajów europejskich. Aż do 1944 roku zarówno mężczyznom jak i kobietom żydowskim wydawano numery z ogólnych serii. W maju 1944 roku władze obozowe zdecydowały, aby wszystkich więźniów żydowskich wyróżnić odrębnym systemem serii numerowych. Założeniem było rozpoczynanie serii dla kobiet i mężczyzn żydowskich od kolejnych liter alfabetu. W takim systemie od maja 1944 roku do końca funkcjonowania obozu wydano:

— 20 000 numerów z literą "A" – więźniowe Żydzi

— 15 000 numerów z literą "B" — więźniowe Żydzi

— 30 000 numerów z literą "A" – więźniarki kobiety

"PH" – więźniowie policyjni

„PH” Polizei-Häftlinge – więźniowie policyjni byli kierowani do obozu przez Gestapo z Katowic i Mysłowic. Nie byli oni oficjalnie więźniami obozu, a jedynie oczekiwali w KL Auschwitz na wyroki sądu. W praktyce większość z nich sąd doraźny skazał na karę śmierci przez rozstrzelanie. Więźniami policyjnymi byli wyłącznie Polacy. Szacuje się, że w tej serii wydano około 3 000 numerów.