Liczba odwiedzających

Muzeum w pierwszych 10 latach funkcjonowania zwiedziło ponad 2 miliony osób. W 1947 r. liczba zwiedzających wyniosła 170 tysięcy, w latach 1948-1951 wahała się między 200 a 225 tysięcy, a w roku 1953 spadła do 127 tysięcy. Jednak w następnych dwóch latach zaznaczył się trend wzrostowy. Liczba gości wyniosła wówczas odpowiednio 166 i 414 tysięcy.

W związku z tym, że do oficjalnego otwarcia Muzeum przygotowano jedynie fragment planowanej ekspozycji w lipcu 1947 r. zostały powołane przy Dyrekcji Muzeum Komisje – Historyczna i Plastyczna.

Zadaniem pierwszej z nich było przygotowanie projektu całości ekspozycji w byłym obozie macierzystym, drugiej zaś opracowanie plastyczne wystaw. Działalność Komisji, prowadzona jeszcze w roku 1949, stopniowo zamierała, co wynikało z ograniczonego dostępu do dokumentów, którymi w większości dysponowała Główna Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce. Z kolei w następnych latach działalność Głównej Komisji została ograniczona i w efekcie, aż do połowy lat pięćdziesiątych, nie prowadzono żadnych prac nad historią obozu Auschwitz.

Co więcej, zmieniło się nastawienie władz centralnych do Muzeum. Jego dyrekcja w pierwszej połowie lat pięćdziesiątych otrzymywała ograniczone środki finansowe, które wystarczały jedynie na utrzymanie bloków wystawowych, ale nie wystarczały już na konserwację innych obiektów. W efekcie większość istniejących baraków i brama główna w dawnym Birkenau groziły zawaleniem, a dach tzw. sauny zawalił się tuż po wyjściu jednej z grup zwiedzających.

Zawaleniem groził również budynek kuchni w byłym obozie macierzystym, a wiele bloków oraz krematorium I z powodu braku podstawowych zabezpieczeń popadało w ruinę. Jednocześnie władze centralne zlikwidowały warsztaty stolarsko-ślusarskie, których pracownicy zajmowali się konserwacją obiektów muzealnych.

Ponadto na przełomie lat czterdziestych i pięćdziesiątych pojawiały się propozycje, by Muzeum ograniczyć tylko do jednego rzędu bloków, a pozostałe zaadaptować na budynki mieszkalne. Nic zatem dziwnego, że przy takim nastawieniu władz wykonanie wielu prac napotykało na liczne trudności, a ich sfinalizowanie przeciągało się.

Na podstawie tych przykładów można odnieść wrażenie, że władze centralne były bardziej zainteresowane ograniczeniem działalności Muzeum lub nawet jego likwidacją niż rozwojem. W Oświęcimiu rozpoczęto rozbudowę zakładów chemicznych, co spowodowało napływ nowych pracowników, dla których potrzebne były mieszkania. Przypuszczalnie z tym właśnie należy łączyć propozycje ograniczenia Muzeum tylko do jednego rzędu bloków i przekazania reszty na bloki mieszkalne. Można tylko domyślać się, że ówczesnym decydentom trudno było pogodzić się z faktem, iż wiele obiektów muzealnych stało „bezproduktywnie”.

Z powodu problemów lokalowych i finansowych z trudem tworzono i rozwijano działalność archiwum i biblioteki, prowadzono prace naukowe i wydawnicze, a także przygotowywano ekspozycję. Dopiero w 1955 r., dzięki determinacji pracowników Muzeum udało się zakończyć prace nad wystawami w blokach obozu macierzystego i przygotować ekspozycję, która z niewielkimi zmianami istnieje do obecnej chwili (2008 r.).