Zorganizowana konspiracja

Polską konspirację w latach 1940-1941 tworzyły grupy wojskowe oraz polityczne socjalistów i narodowców. W wyniku przeprowadzonej akcji scaleniowej w 1942 r. powstała jednolita organizacja utożsamiająca się z Armią Krajową (AK), i taką nazwę w obozie przyjęła.

Na jej czele stanął więzień, płk Juliusz Gilewicz (rozstrzelany w zbiorowej egzekucji więźniów 11.10.1943 r.). Obozowa Armia Krajowa była odpowiednikiem największej, ogólnopolskiej organizacji pod tą samą nazwą, działającej w okupowanym kraju i podległej rządowi polskiemu na emigracji w Londynie. Obok AK funkcjonowały w obozie ugrupowania lewicowe, w których członkowie Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS) odgrywali niepoślednią rolę.

W miarę jak w KL Auschwitz zmieniał się skład społeczności więźniarskiej, do której wchodzili także więźniowie innych krajów i narodowości, a następnie głównie Żydzi, konspiracja obozowa przyjmowała bardziej zróżnicowany charakter.

Na przełomie 1942 i 1943 r. powstało kilka grup ruchu oporu, składających się z więźniów deportowanych z różnych krajów. Były to organizacje:  austriacko-niemiecka, czeska, francuska, rosyjska i jugosłowiańska. Do niektórych z tych grup wchodzili także Żydzi, jak to miało np. miejsce w przypadku organizacji czeskiej i austriacko-niemieckiej. Żydzi utworzyli w obozie także kilka odrębnych organizacji ruchu oporu, w tym w Sonderkommando. Wymienione organizacje miałynajczęściej lewicowy charakter. W 1943 r. niektóre z nich utworzyły − wraz z częścią polskich socjalistów i przedstawicieli lewicy − wspólną międzynarodową organizację pod nazwą Kampfgruppe Auschwitz (Grupa Bojowa Oświęcim). W 1944 r. Armia Krajowa i Kampfgruppe Auschwitz powołały Radę Wojskową Oświęcim, której zadaniem było przygotowanie powstania w obozie.